Do jednej z najczęściej zawieranych przez nas w życiu codziennym umów należy m.in. umowa użyczenia. Według Kodeksu Cywilnego z 23 kwietnia 1964 roku poprzez terminem „umowa użyczenia” określa się taką umowę, w której użyczający zobowiązuje się udzielić biorącemu określonej rzeczy na bezpłatne używanie.
Czas owego użytkowania może być zarówno oznaczony, jak i nieoznaczony. Szczegółowe zapisy dotyczące umowy zawierają m.in. postanowienia o tym, iż:
- jeżeli umowa nie stanowi inaczej to biorący może używać rzeczy w odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu sposób
- biorący nie może bez zgody użyczającego przeznaczyć rzeczy do użytkowania osobie trzeciej
- biorący ponosi zwykle również koszty utrzymania rzeczy użyczonej
- biorący jest odpowiedzialny za utratę bądź uszkodzenie rzeczy, jeśli używa rzeczy niezgodnie z jej przeznaczeniem.
Najbardziej fundamentalne założenia tego rodzaju umowy opierają się na widocznej bezinteresowności strony użyczającej, która w zasadzie zobowiązuje się głównie do nieograniczania uprawnień osoby biorącej. Umowa użyczenia nabiera charakteru realnego, gdyż zobowiązuje jedną ze stron o wydanie owej rzeczy, oprócz złożenia oświadczenia woli. Oświadczenie to, umowa może być zawarte w dowolnej formie: ustnej, pisemnej, czy za pośrednictwem tzw. czynności dorozumianych. Co istotne umowa ta nie jest umową wzajemną. Tylko jedna strona zobowiązana jest do spełnienia świadczenia – użyczający.
Odpowiedzialność użyczającego, określona ustawowo, sprowadza się do wymogu naprawienia szkody, jeśli wiedząc o wadach danej rzeczy nie powiadomił o nich biorącego. Jedynie jeśli wady te były w wyrazisty sposób zauważalne odpowiedzialność nie spoczywa już na użyczającym.
Po zakończeniu trwania umowy biorący do używania ma obowiązek zwrócić rzecz w stanie niepogorszonym. W przypadku jednak zmian towarzyszących zużyciu przy prawidłowym użytkowaniu nie ponosi tego rodzaju kosztów. Biorący może zwrócić używaną rzecz w każdym czasie, zarówno w przypadku, gdy termin umowy został oznaczony lub nieoznaczony. W umowie może pojawić się jednak zapis, iż zwrot nie może nastąpić przed danym czasem lub w ściśle określonych okolicznościach. Wtedy użyczający może odmówić przyjęcia rzeczy. Z drugiej strony użyczający może również zażądać przedterminowego zwroty, w przypadku sprzecznego z umowa sposobu użytkowania, oddania rzeczy innej, nieupoważnionej osobie, rzecz jest niezbędna użyczającemu z przyczyn nieprzewidzianych (niemożliwych do przewidzenia) w momencie podpisywania umowy.