Definicję pojęcia samodzielna funkcja techniczna w budownictwie zawiera art. 12 ust. 1 Ustawy Prawo budowlane (dalej Pb). Wspomniany przepis stanowi, że samodzielna funkcja techniczna w budownictwie to działalność związana z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych, a w szczególności działalność obejmująca:
- projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i sprawowanie nadzoru autorskiego,
- kierowanie budową lub innymi robotami budowlanymi,
- kierowanie wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych oraz nadzór i kontrolę techniczną wytwarzania tych elementów,
- wykonywanie nadzoru inwestorskiego,
- sprawowanie kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych,
- rzeczoznawstwo budowlane.
Ustawa ta określa również inne wymogi dotyczące pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Natomiast odpowiednie przepisy wykonawcze, tj. rozporządzenia wydane przez właściwych ministrów na podstawie delegacji ustawowej, precyzują formalne wymogi i procedury uzyskania stosownych decyzji i zaświadczeń, które umożliwiają faktyczne pełnienie tej funkcji.
Samodzielne funkcje techniczne w budownictwie mogą pełnić wyłącznie osoby, które:
1. posiadają odpowiednie wykształcenie techniczne, w odpowiednich lub pokrewnych kierunkach określonych w odrębnym rozporządzeniu (art. 12 ust. 2 Pb),
2. odbyli praktykę zawodową spełniającą wymagania określone w ustawie i rozporządzeniu, potwierdzoną decyzją o nadaniu uprawnień budowlanych,
3. są wpisane zgodnie z art. 12 ust. 7 Pb:
a. do centralnego rejestru (w drodze decyzji);
b. na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, z potwierdzeniem stosownym zaświadczeniem, którego wydanie łączy się z opłaceniem składek na izbę i obligatoryjnego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej,
4. lub są obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej (art. 12a Pb) i spełniają określone w ustawie warunki.
Co istotne, warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych jest zdanie egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. Osoby, które wykonują samodzielne funkcje techniczne w budownictwie są odpowiedzialne za wykonywanie tych funkcji zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz za należytą staranność w wykonywaniu pracy, oraz jej właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość.
Dana osoba może pełnić samodzielne funkcje techniczne w budownictwie tylko w określonej specjalności, zakresie i rodzaju zgodnie z posiadanymi uprawnieniami budowlanymi. Pełnienie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie bez posiadania prawa do pełnienia tej funkcji zagrożone jest sankcją grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (o czym mówi art. 91 Pb). Pełnienie samodzielnej funkcji w zakresie innym niż posiadane uprawnienia jest w zasadzie traktowane jak pełnienie tych funkcji bezprawnie.
Organy samorządu zawodowego mają obowiązek przekazywania
bezzwłocznie informacji o wpisie na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego oraz o wykreśleniu z tej listy. Samorządami zawodowymi w budownictwie, do których przynależność osób pełniących samodzielne funkcje w budownictwie jest obligatoryjna, są:
- Polska Izba Inżynierów Budownictwa
- Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej
- Krajowa Izba Urbanistów.