Zakres odpowiedzialności materialnej pracowników

Share on facebook
Facebook
Share on google
Google+
Share on twitter
Twitter
Share on linkedin
LinkedIn

 Kodeks pracy, obok odpowiedzialności porządkowej wyróżnia jeszcze odpowiedzialność materialną pracowników. Podstawą ponoszenie przez pracowników tego rodzaju odpowiedzialności są wszelkie przypadki zawinionego przez pracownika niewykonania bądź nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, wskutek których pracodawca poniósł szkodę. Jak wynika z postanowień art. 300 Kodeksu pracy, tego rodzaju odpowiedzialność regulowana jest jedynie przez Kodeks pracy, zaś w częściach nieuregulowanych odpowiednie zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego.
Jak wskazuje ustawodawca, do wystąpienia odpowiedzialności materialnej pracownika, niezbędne jest łączne wystąpienie czterech przesłanek: bezprawności, winy, szkody oraz związku przyczynowo-skutkowego.
Bezprawność działania pracownika polega na niewykonaniu bądź na nienależytym wykonaniu jego zobowiązania wynikającego z umowy o pracę. Przesłanka bezprawności może zostać jednak w kilku przypadkach wyłączona. Sam Kodeks pracy nie wskazuje ich wprost, jednak doktryna stoi na stanowisku, że będzie tutaj chodziło o działanie pracownika w granicach dopuszczalnego ryzyka, kiedy to prawdopodobieństwo przysporzenia korzyści pracodawcy jest znacznie większe niż ewentualna szkoda. Drugą sytuacją jest działanie w stanie wyższej konieczności, co z mocy art. 300 KP można wywieść z brzmienia art. 424 KC1.
Kolejną przesłanką wspomnianą wcześniej jest wina, którą można przypisać pracownikowi. W ogólnej nauce prawa, wina może przybrać postać winy umyślnej bądź nieumyślnej. W odniesieniu do winy pracownika rozróżnienie to jest bardzo ważne, bowiem przy winie umyślnej, pracownik zgodnie z art. 122 KP obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej pracodawcy w pełnej wysokości, przy czym odszkodowanie nie może przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Ciężar dowodu winy pracownika spoczywa w takich przypadkach na pracodawcy, co wynika wprost z brzmienia art. 116 KP. Chodzi tutaj głównie w wskazanie faktów świadczących o tym, że pracownik chciał wyrządzić pracodawcy szkodę, lub też godził się na następstwa swojego zachowania.
Trzecią wymienioną przesłanką jest szkoda wyrządzona pracodawcy, a więc uszczerbek w jego majątku. Rozmiar uszczerbku ustala się poprzez porównanie aktualnego stanu majątku pracodawcy z tym, który osiągnąłby, gdyby pracownik nie dopuścił się naruszenia swych obowiązków pracowniczych.
Ostatnią wyróżnianą przez doktrynę przesłanką jest związek przyczynowo-skutkowy. Jak wskazuje art. 115 KP pracownik odpowiada tylko za normalne następstwa działania i zaniechania, z którego określona szkoda wynikła. Przyczynienie się pracodawcy bądź osoby trzeciej do powstania szkody, jest przesłanką powodującą ograniczenie odpowiedzialności pracownika w stosownym zakresie.
Najbardziej powszechnym sposobem naprawienia szkody jest odszkodowanie pieniężne, a więc wyrównanie uszczerbku majątkowego poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej stanowiącej równowartość wyrządzonej szkody. Wysokość odszkodowania ustalana jest poprzez uwzględnienie wysokości szkody oraz stopnia winy pracownika, jednak jak wskazano już wcześniej, odszkodowanie nie może przewyższać trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Przy wyrządzeniu szkody z winy nieumyślnej pracownik odpowiada do wysokości straty rzeczywiście poniesionej przez pracodawcę, zaś w przypadkach winy umyślnej odpowiada w pełnej wysokości, a więc również za utracone przez pracodawcę korzyści.
Wśród rodzajów odpowiedzialności materialnej wyróżnia się jeszcze odpowiedzialność za powierzone mienie. Przesłankami omawianej odpowiedzialności, które powinien wskazać pracodawca są po pierwsze powierzenie mienia z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się, po drugie szkoda w powierzonym mieniu. Dotyczy to w szczególności mienia w postaci:

  • pieniędzy;
  • papierów wartościowych;
  • kosztowności;
  • narzędzi i instrumentów lub podobnych przedmiotów;
  • środków ochrony indywidualnej;
  • odzieży i obuwia roboczego.

Pracownik może uwolnić się od tego rodzaju odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. W przeciwnym wypadku pracownik obowiązany jest do odszkodowania w pełnej wysokości. Odszkodowanie to może jednak zostać zmniejszone w drodze ugody zawartej pomiędzy pracownikiem a pracodawcą.
Na takich samych zasadach odpowiadać będą pracownicy, którym mienie zostało powierzone wspólnie, co nazywane jest solidarną odpowiedzialnością materialną pracowników. Podstawą takiej odpowiedzialności jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta na piśmie przez pracowników z pracodawcą. W takich przypadkach pracownicy ponoszą odpowiedzialność w częściach określonych w umowie. Gdy jednak ustalono, iż szkoda została wyrządzona tylko przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko jej sprawcy.

Paulina Szatka – absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks Pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141)

Bibliografia:
L. Florek, Prawo pracy, wyd. C.H. Beck 2012r., Warszawa

More to explorer