Aukcja i przetarg jako sposóby zawierania umów

Przetarg i aukcja są szczególnymi sposobami zawierania umów. Generalnie stosowane są w celu zdobycia kontrahenta, który proponuje najlepszą i najkorzystniejszą umowę/ ofertę. Postępowania aukcyjne czy też przetargowe mają charakter wielostronny, gdyż uczestniczy w nich wiele podmiotów, które potencjalnie mogą stać się stroną umowy. Przetarg lub aukcja organizowane są przez osobę zwaną organizatorem. Zadanie to można powierzyć innym wyspecjalizowanym podmiotom, które w sposób profesjonalny zajmą się przeprowadzeniem aukcji.
Wszyscy uczestnicy postępowania traktowani są jednakowo i przysługują im te same prawa i obowiązki. Dzięki temu organizator aukcji może wybrać z wielu nadesłanych ofert najkorzystniejszą dla siebie zgodnie z zasadami wolnej konkurencji. Organizacja aukcji lub przetargu opiera się na tzw. wolności kontraktowej oraz w głównej mierze regulują je normy względnie wiążące, co oznacza, że przepisy odnoszące się do aukcji i przetargu mają zastosowanie w wypadkach kiedy strony nie postanowił inaczej. Istnieją jednak pewne wyjątki, które wyraża art. 395 Kodeksu cywilnego, z którego wynika, że niedopuszczalne jest zamieszczenie w ogłoszeniu o przetargu zastrzeżenia prawa odstąpienia od umowy zawartej w wyniku przetargu.
Rozpoczęcie trybu aukcyjnego lub przetargowego rozpoczyna się w momencie ogłoszenie przetargu. W ogłoszeniu przetargu/aukcji powinny się między innymi znaleźć takie informacje jak określenie rodzaju, przedmiotu umowy, jej warunków, a także co ważne sposób postępowania mający na celu zawarcie w trybie przetargowym lub aukcyjnym umowy, czyli należy przede wszystkim czas i miejsce aukcji/przetargu. Zgodnie z Kodeksem cywilnym organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.
W trybie aukcyjnym wyznacza się miejsce jej przeprowadzenia w określonym czasie i po przedstawieniu zebranym uczestników warunków przeprowadzania aukcji przystępuje się do wybierania najkorzystniejszych ofert. Art. 70² § 1 kodeksu cywilnego wskazuje na to, że oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej. Nie oznacza to jednak całkowitego wykluczenia osoby z udziału w aukcji, może ona w dalszym ciągu brać udział w licytacji proponując lepszą, korzystniejszą ofertę od swojego poprzednika. Zawarcie umowy w trybie aukcyjnym następuje z chwilą przybicia, co oznacza, że wybrana została najkorzystniejsza z przedstawionych ofert. W sytuacji, gdy ważność umowy zawieranej w trybie aukcyjnym jest uzależniona od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych ustawowo, organizator aukcji jak i uczestnik, którego oferta została wybrana, mogą dochodzić zawarcia umowy ( art. 70² § 3). Przepis ten znajduje również zastosowanie do tryby przetargowego.
Tryb przetargowy różni się od aukcji tym, że brak jest tutaj bezpośredniego i równoczesnego składania ofert przez uczestników. W tym wypadku organizator przetargu wskazuje czas i miejsce składania ofert. Do czasu zakończenia zbierania ofert, wszystkie które zostały już złożone pozostają  tajne zarówno dla organizatora przetargu jak i dla innych uczestników przetargu. Spośród wszystkich złożonych ofert organizator wybiera najlepszą. Zgodnie z art. 70³§1 oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej.
Zarówno w trybie aukcji jak i przetargu dopuszcza się możliwość zastrzeżenia wadium. Wadium to określona suma albo odpowiednie zabezpieczenie jej  zapłaty wpłacana organizatorowi przed przystąpieniem do aukcji lub przetargu, pod rygorem niedopuszczenia do nich. Kodeks cywilny dopuszcza możliwość zachowania pobranej sumy albo dochodzenia zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia przez organizatora aukcji lub przetargu, w sytuacji kiedy  uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie. W innych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli jednak organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.
Tryby aukcyjny i przetargowy znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach życia. Tryb przetargowy najczęściej stosowany jest przy wybiera wykonawców różnego rodzaju robót publicznych, tzw. przetargi publiczne  Aukcja ma zastosowanie bardzo często w sprzedaży różnego rodzaju dzieł sztuki, czy też w serwisach aukcyjno- przetargowych lub  na portalach zajmujących się sprzedażą on-line (allegro itp. ).