Umowa komisu należy do jedynych z umów cywilnoprawnych uregulowanych w kodeksie cywilnym w artykule 765 i następne. Wyróżnia się komis sprzedaży i komis kupna. Umowa komisu jest umową o świadczenie usług w zakresie pośrednictwa handlowego. Jest to umowa wzajemna oraz konsensualna, co oznacza, ż e dochodzi do skutku poprzez samo porozumienie stron. Rozumie się przez nią, że przyjmujący zlecenie ( komisant) zobowiązuje się, za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie ( komitenta ), lecz w imieniu własnym. Jak wynika z powyższego stronami umowy są:
- komitent, czyli dający zlecenie (może nią być osoba fizyczna, osoba prawna lub ułomna osoba prawna)
- komisant, czyli osoba przyjmująca zlecenie ( może nią być tylko osoba fizyczna lub prawna prowadząca przedsiębiorstwo)
Istotą umowy komisu jest kupno lub sprzedaż rzeczy ruchomej na rachunek komitenta, lecz w imieniu własnym (komisant jest tutaj stroną transakcji, a nie pełnomocnikiem). Komis sprzedaży charakteryzuje się tym, że komitent zachowuje własność rzeczy oddanej w komis aż do momentu jej zbycia przez komisanta. Natomiast w przypadku komisu kupna komisant nabywa własność rzeczy od osoby trzeciej, a dopiero później musi przenieść własność rzeczy i wydać przedmiot transakcji komitentowi.
Przedmiotem umowy komisu może być tylko i wyłącznie rzecz ruchoma, nie mogą to być nieruchomości ani papiery wartościowe. Forma zawarcia takiej umowy jest dowolna. Strony w umowie powinny oznaczyć ceny rzeczy, którą komisant ma sprzedać bądź zakupić na rachunek komitenta. Wskazanie to nie musi być dokładne, najczęściej wyznacza się dolne i górne progi kwotowe.
Komisant pobiera za świadczone usługi wynagrodzenie ( najczęściej jest to wynagrodzenie prowizyjne, jednak dopuszczalne są inne formy wynagrodzenia). Roszczenie o wynagrodzenie powstaje i staje się wymagalne dopiero w momencie całkowitego wykonania zlecenia komisowego. Na podstawie tej umowy komisant zobowiązany jest do starannego działania. Wykonując umowę komisu komisant zawiera umowę sprzedaży/ kupna z osobą trzecią. Do podstawowych obowiązków komisanta należy:
- wydanie komitentowi wszystkiego, co przy wykonaniu umowy uzyskał
- dążenie do nabycia rzeczy po najniższej cenie
- obowiązek sprzedaży rzeczy z zachowaniem należytej staranności
- zawiadomienie komitenta o sprzedaży rzeczy narażonej na zepsucie
- sprawowanie pieczy nad powierzonym mu mieniem komisowym
Natomiast podstawowymi prawami komisanta są:
- otrzymanie wynagrodzenia
- ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących przedmiot komisu.
Komisant nie ponosi odpowiedzialności za ukryte wady fizyczne, a także prawne rzeczy, w sytuacji której przed zawarciem umowy albo przy jej zawarciu poinformował o nich nabywcę.
Warto zaznaczyć, że wierzytelności z tytułu wad rzeczy nabytych podlegają przeniesieniu na rzecz komitenta.
Do praw komitenta należą:
- otrzymanie korzyści uzyskanych przez komisanta przy wykonaniu umowy kupna lub sprzedaży komisowej
- otrzymanie korzyści przy zawarciu umów korzystniejszych dla komitenta
- prawo do nieuznania czynności za dokonaną na jego rachunek ( jeżeli były ku temu powody)
- prawo do bycia zawiadomionym o dokonaniu sprzedaży rzeczy narażonej na zepsucie.