Zawarcie małżeństwa ogólnie reguluje art. 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (KRO).
W Polsce najpopularniejszą formą zawarcia małżeństwa jest małżeństwo konkordatowe. Od 1998 r. jest uregulowane prawnie. Małżonkowie przed duchownym wyrażają wolę zawarcia związku małżeńskiego. Jest to związek wyznaniowy, który swoje skutki odnosi także w prawie cywilnym, ale nie zawsze. Między 1945 a 1958 r. skutki prawne wywoływało tylko małżeństwo zawarte w urzędzie stanu cywilnego. Nie było zakazu zawierania małżeństw wyznaniowych. Taki zakaz zawierania małżeństw wyznaniowych przed zawarciem związku cywilnego wystąpił w 1958 r. i trwał do 1989 r. W 1989 r. ten zakaz został zniesiony i można było zawrzeć związek wyznaniowy i świecki w obojętnej kolejności. W 1998 r. wprowadzono tzw. małżeństwo konkordatowe, ale pojawiła się niebezpieczna sytuacja, że związek wyznaniowy można było zawrzeć z jedną osobą, a związek cywilny z inną osobą. A więc w konkordacie zaznaczono, iż związek religijny może być zawarty, ale pożądane jest wyrażenie woli wywarcia przez ten związek również skutków cywilnych. Jednakże ordynariusz diecezji może zezwolić, żeby związek wyznaniowy nie wywarł skutków cywilnych.
Tylko kobieta i mężczyzna w Polsce mogą zawrzeć związek małżeński. Jaka jest płeć, będziemy mieli odzwierciedlenie tego w akcie urodzenia. Gdyby były problemy z ustaleniem płci danej osoby np. obojnactwo, to wówczas taka osoba nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Kobieta i mężczyzna zawierają związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (u.s.c.). Następcza zmiana płci u danej osoby nie ma wpływu na istnienie małżeństwa. Może to mieć ewentualny wpływ na późniejsze przesłanki rozwodowe. Zmianę płci dokonuje się w Polsce w procesie o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego (art. 189 Kodeksu Postępowania Cywilnego). Powodem jest osoba domagająca się zmiany płci, a pozwanymi rodzice. Kończy się to tylko stwierdzeniem, że dana osoba jest takiej i takiej płci, takie jest orzeczenie. Jeśli rodzice nie żyją, ustanawia się kuratora.
Żeby małżeństwo było zawarte muszą być złożone jednoczesne oświadczenia woli małżonków, że zawierają związek małżeński według prawa cywilnego. Jednoczesne nie znaczy, że w tym samym czasie tego dokonują, tylko dokonują tego jedno po drugim. Jeśliby wystąpiła znaczna odległość między małżonkami, możemy uznać, że nie ma spełnienia przesłanki jednoczesności. Nie można zawrzeć małżeństwa przed jakąś tam osobą na tonącym statku, na spadającym samolocie, tylko przed kierownikiem u.s.c.
Istotne przesłanki zawarcia małżeństwa cywilnego:
a) kobieta i mężczyzna
b) ich oświadczenia woli
c) jednoczesne oświadczenia woli
d) przed kierownikiem u.s.c.
e) odebranie tych oświadczeń woli przez kierownika u.s.c.
Istotne przesłanki zawarcia małżeństwa konkordatowego – są podobne, ale nie takie same:
a) kobieta i mężczyzna
b) złożenie oświadczenia woli przed duchownym kościoła katolickiego lub innego związku wyznaniowego, że związek małżeński, który małżonkowie zawierają ma wywierać skutek również w polskim prawie cywilnym
c) oświadczenia woli kobiety i mężczyzny
d) jednoczesne oświadczenia woli
e) odebranie tych oświadczeń woli przez duchownego
f) sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika u.s.c. (jest to krytykowane z uwagi na to, że jest to niezależne od woli nupturientów, czyli osób zawierających związek małżeński – są postulaty, żeby ten termin 5-dniowy był terminem instrukcyjnym, a nie powodujący stwierdzenie istnienia bądź nieistnienia małżeństwa)
g) musi istnieć zawarta umowa między Polską a kościołem katolickim (konkordat) czy innym związkiem wyznaniowym, żeby takie małżeństwo wywierało skutki w polskim prawie cywilnym.
Związki wyznaniowe bez skutków w prawie cywilnym nie są przedmiotem tego artykułu, ponieważ są zawierane według prawa kanonicznego. Tam są inne przesłanki np. wieku i taki związek może być zawarty za zgodą ordynariusza. Są takie związki zawierane w warunkach wiejskich, chodzi tu głównie o kwestie dziedziczenia.
Przy składaniu oświadczenia woli mogą istnieć problemy, ponieważ to oświadczenie woli musi być wypowiedziane jednoznacznie. Jeśli jeden z nupturientów powie najpierw „tak”, a potem „nie”, to pierwsze słowo będzie miało jedynie znaczenie, czyli słowo: „tak”. Konkubinat w polskim prawie nie wywiera jakichkolwiek skutków prawnych. Nawet przez analogię do konkubinatu nie można stosować przepisów o małżeństwie. Zaręczyny też co do zasady nie wywołują żadnych skutków w prawie, chociaż zdarzają się procesy o pokrycie nakładów na przygotowanie wesela albo nawet co ciekawe są procesy na podstawie zmniejszenia się widoków na przyszłość (zwłaszcza dotyczy to kobiet).
Istotne przesłanki zawarcia małżeństwa mają wielkie znaczenie z uwagi na instytucję powództwa o ustalenie nieistnienia małżeństwa uregulowaną w art. 2 KRO zgodnie z którego treścią: „Jeżeli mimo niezachowania przepisów artykułu poprzedzającego został sporządzony akt małżeństwa, każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa.„