Europol, czyli Europejski Urząd Policji (European Police Office) jest policyjną agencją Unii Europejskiej z siedzibą w Hadze. Pierwsza wzmianka o niej pojawiła się w Traktacie z Maastricht z 1992 r. z uwagi na powołanie Unii Europejskiej i tym samym rozpoczęcie między państwami członkowskimi współpracy nie tylko w sprawach gospodarczych. Agencja ta właściwie rozpoczęła swoje działanie dopiero 1 lipca 1999 r. na podstawie Konwencji o Europolu z 1998 r. Polska uzyskała członkostwo już po dniu wejścia do Unii Europejskiej, tj. 1 listopada 2004 r. Obecnie do Europolu należy wszystkie 27 państw członkowskich Unii. Od 1998 r. do 2009 r. podstawą działania Europolu była umowa międzynarodowa, a od 4 czerwca 2009 r. podstawą działania jest akt prawny UE, mianowicie decyzja Rady UE z dnia 6 kwietnia 2009 r. ustanawiająca Europejski Urząd Policji (Europol) (Dz. Urz.UEL.2009, Nr 121, poz. 37), zwana dalej Decyzją.
Europol posiada osobowość prawną – może on nabywać oraz zbywać mienie ruchome i nieruchome oraz występować jako strona w postępowaniu sądowym. Ogólnie Europol został powołany po to, ażeby wspierać i zwiększać skuteczność działań i wzajemnej współpracy między organami państw członkowskich w ramach zapobiegania przestępczości zorganizowanej, terroryzmowi i innym formom poważnej przestępczości oraz zwalczać te zjawiska (art. 3 Decyzji). Załącznik do Decyzji wymienia przestępstwa, których zwalczanie pozostaje w gestii Europolu – są to m.in. nielegalny handel narkotykami, handel ludźmi, przemyt nielegalnych imigrantów, rasizm i ksenofobia, a także korupcja, przestępczość komputerowa czy przestępstwa przeciw środowisku. Zadaniami Europolu określonymi w art. 5 Decyzji w zakresie przestępstw wyżej wskazanych przede wszystkim gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie, analizowanie i wymiana informacji, pomoc w śledztwach lub dochodzeniach prowadzonych w państwach członkowskich, zapewnianie państwom wsparcia wywiadowczego i analitycznego związanego ze znaczącymi wydarzeniami międzynarodowymi. Jeśli do państwa członkowskiego zwróci się z wnioskiem Europol o wszczęcie, przeprowadzenie lub koordynację śledztw lub dochodzeń w konkretnych sprawach, to państwo traktuje taki wniosek z należytą rozwagą zgodnie z art. 7 Decyzji. W związku z powyższym każde państwo członkowskie tworzy lub wyznacza jednostkę krajową odpowiedzialną za wykonywanie zadań w ramach kontaktów z Europolem. Jednostka krajowa jest jedynym organem, który pośredniczy w kontaktach między Europolem a właściwymi organami państw członkowskich. W Polsce obecnie takim organem jest Komenda Główna Policji na podstawie uchwały Rady Ministrów nr 28 z 7 marca 2012 r.
Europol prowadzi swój system informacyjny (art. 12 Decyzji), który może być wykorzystywany do przetwarzania jedynie takich danych, które są niezbędne do wykonywania zadań Europolu. Wprowadzane dane dotyczą osób, które zgodnie z prawem krajowym danego państwa członkowskiego są podejrzane o popełnienie przestępstwa wchodzącego w zakres kompetencji Europolu lub o udział w takim przestępstwie, lub osób skazanych za takie przestępstwo oraz osób, wobec których istnieją faktyczne wskazania lub poważne podstawy – na mocy prawa krajowego danego państwa członkowskiego – aby podejrzewać, że popełnią przestępstwo wchodzące w zakres kompetencji Europolu. Dane powyższe odnoszące się do osób mogą obejmować jedynie: nazwisko, nazwisko rodowe, imiona oraz wszelkie pseudonimy lub nazwisko przybrane, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo, płeć, miejsce zamieszkania, zawód oraz miejsce przebywania danej osoby, numery ubezpieczenia społecznego, prawa jazdy, dane z dokumentów tożsamości i dane paszportowe oraz w razie konieczności – inne cechy charakterystyczne, które mogą ułatwić identyfikację, w tym wszelkie specyficzne obiektywne cechy charakterystyczne, które nie mogą się zmienić, np. dane daktyloskopijne i profil DNA (ustalony na podstawie niekodującej części DNA). Poza powyższymi danymi Europol może przetwarzać dane dotyczące przestępstw, domniemanych przestępstw wraz z czasem, miejscem i sposobem ich (domniemanego) popełnienia, środków, jakie zostały lub mogą zostać użyte do popełnienia tych przestępstw, w tym również informacje dotyczące osób prawnych, służb zajmujących się sprawą i odpowiednich numery akt, domniemanego członkostwa w organizacji przestępczej, wyroków skazujących, w przypadku gdy dotyczą przestępstw wchodzących w zakres kompetencji Europolu, strony wprowadzającej dane.
Co ważne Europejski Urząd Policji uwzględnia chroni dane osobowe poprzez uwzględnianie zasad Konwencji Rady Europy z 28 stycznia 1981 r. o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych oraz zalecenia nr R (87) 15 Komitetu Rady Ministrów Rady Europy z 17 września 1987 r. Europol stosuje te zasady do przetwarzania danych osobowych, w tym w odniesieniu do danych zautomatyzowanych i niezautomatyzowanych, przechowywanych w formie plików z danymi, w szczególności w formie każdego uporządkowanego zestawu danych osobowych dostępnego według określonych kryteriów (art. 27 Decyzji). Organami Europolu są Zarząd i Dyrektor (Dyrektorem jest obecnie Brytyjczyk Rob Wainwright). Kontrolę nad Europolem sprawuje Parlament Europejski. Oficjalna strona Europolu znajduje się pod adresem: www.europol.eu.
Łukasz Mizera radca prawny