Instytucja przedawnienia została uregulowana w części ogólnej kodeksu cywilnego, w art. 117 i następne. Służy ona ograniczeniu możliwości dochodzenia roszczeń, które stały się wymagalne lub mogły stać się wymagalne po upływie określonego czasu. Ma to na celu stabilizowanie stosunków prawnych i rozbieżności między stanem prawnym a stanem faktycznym.
Po upływie określonego czasu ( terminu przedawnienia) dłużnik, czyli osoba lub podmiot przeciwko któremu przysługuje roszczenie, może się uchylić od zaspokojenia roszczenia. Zgodnie z kodeksem cywilnym zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Oznacza to, że roszczenie cały czas istnieje, nie wygasa, jednakże niemożliwe jest do wyegzekwowania w drodze przymusu sądowego.
Przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe. Przykładowo wśród roszczeń, które nie ulegają przedawnieniu można wymienić: roszczenia procesowe ustalające istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa, roszczenia niemajątkowe wynikające z naruszenia dóbr osobistych, roszczenia windykacyjne i negatoryjne dotyczące nieruchomości.
Co do zasady termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata. Terminy te mogą jednak być inaczej uregulowane w przepisach szczególnych ( np. termin przedawnienia roszczeń z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przez osoby prowadzące gospodarstwa rolne wynosi 2 lata ( art. 554 k.c ). Do świadczeń okresowych zaliczamy te świadczenia, które dłużnik obowiązany jest spełniać w określonych z góry odstępach czasu, np. czynsz najmu , odsetki. Natomiast roszczenia związane z działalnością gospodarczą odnoszą się do roszczeń przysługujących przedsiębiorcy w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
Terminy określone w kodeksie cywilnym nie mogą być przedłużane ani skracane. Jednak prawo przewiduje możliwość w określonych przez prawo sytuacjach zawieszenie lub przerwanie biegu terminu przedawnienia. Przerwanie biegu terminu przedawnienia oznacza, że dotychczasowy okres przedawnienia uważa się za niebyły, a po zakończeniu przerwy termin rozpoczyna swój bieg na nowo, niejako od początku. Bieg przedawnienia roszczeń zostaje przerwany:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
- przez wszczęcie mediacji.
Ponadto w art. 121 kodeksu cywilnego ustawodawca przewiduje, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom- przez czas trwania władzy rodzicielskiej,
- co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę- przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli,
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu- przez czas trwania małżeństwa,
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powody siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju- przez czas trwania przeszkody.
Natomiast zawieszenie polega na wstrzymaniu biegu na okres, który nie będzie wliczany do terminu przedawnienia.
Zgodnie z art 120 kodeksu cywilnego bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenia stałoby się wymagalne , gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Natomiast bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Należy podkreślić, że sąd nie bierze pod uwagę z urzędu przedawnienia. Oznacza to, że dłużnik aby skutecznie uchronić się przed wyegzekwowaniem od niego należnego roszczenia musi w postępowaniu sądowym podnieść zarzut przedawnienia. W takim wypadku sąd co do zasady powinien oddalić powództwo. Sąd jednak może nie uwzględnić zarzutu przedawnienia i uwzględnić powództwo ze względu na sprzeczność zarzutu ze społeczno- gospodarczym przedawnieniem lub zasadami współżycia społecznego.