Każdy pacjent ma prawo do zgłoszenia skargi do określonej instytucji w przypadku gdy uzna, że jego prawa zostały naruszone.
W momencie gdy pacjent lub osoba go reprezentująca uzna, że prawa pacjenta zostały naruszone to może:
- zwrócić się z interwencją do bezpośredniego przełożonego osoby udzielającej świadczenia, a następnie do kierownictwa placówki,
- złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta,
- zwrócić się do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, który działa przy Okręgowej i Naczelnej Izbie Lekarskiej, a także przy Okręgowej i Naczelnej Izbie Pielęgniarek i Położnych – w przypadkach naruszenie prawa dotyczyło czynności medycznej,
- skierować sprawę do sądu – jeżeli w wyniku działania lub zaniechania zakładu opieki zdrowotnej naruszono dobro osobiste pacjenta lub wyrządzono mu szkodę materialną;
- złożyć skargę do świadczeniodawcy;
- złożyć skargę do NFZ. Skarga pisemna, która nie zawiera imienia i nazwiska (nazwy) oraz adresu osoby, która ją wniosła, nie zostanie rozpatrzona (§7 ust. 2 Regulaminu rozpatrywania skarg i wniosków w NFZ).
Skargę taką można złożyć pisemnie lub ustnie. Pacjent ma prawo żądać pisemnego potwierdzenia przyjęcia skargi przez określoną instytucję. Dodatkowo każda jednostka służby zdrowia, która funkcjonuje w ramach ubezpieczenia zdrowotnego powinna umieścić w widocznym miejscu informacje o możliwości wniesienia skargi (miejscu, dniach i godzinach).
Nie są rozstrzygane tylko te skargi, które dotyczą spraw rozstrzygniętych prawomocnym wyrokiem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną.
W zależności od tego, kogo skarga dotyczy wskazana jest następująca kolejność postępowania (rozstrzygania skargi):
- jeśli skarga dotyczy niewłaściwego zachowania personelu instytucji należy przede wszystkim zwrócić się do bezpośredniego przełożonego tego pracownika. Jeśli nie przyniesie to oczekiwanego skutku należy złożyć skargę do zarządzającego instytucją,
- ubezpieczony ma prawo zwrócić się do właściwego ze względu na miejsce działania oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia. Zwrócenie się ze skargą do Rzecznika Praw Pacjenta jest rozwiązaniem szybszym niż kierowanie jej do NFZ,
- kolejnym krokiem jeśli nie uzyskamy satysfakcjonującego rozwiązania jest udanie się ze skargą do centrali NFZ,
- jeśli nastąpi nienależyta staranność w wykonywaniu czynności medycznych, popełniony zostanie błąd medyczny w leczeniu lub personel medyczny postąpi w sposób sprzeczny z zasadami etyki zawodowej lub naruszy przepisy o zasadach wykonywania zawodu lekarza, pielęgniarki i położnej to pacjent może zwrócić się ze skargą do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, który funkcjonuje zarówno przy Okręgowej i Naczelnej Izbie Lekarskiej, oraz przy Okręgowej i Naczelnej Izbie Pielęgniarek i Położnych,
- w przypadku, gdy pacjent chce uzyskać odszkodowanie to musi się on zwrócić do dyrektora placówki służby zdrowia, która w jego przekonaniu jest winna wyrządzonej szkodzie lub do ubezpieczyciela tej placówki z prośbą o uzyskanie finansowego zadośćuczynienia.
W określonych i szczególnych wypadkach lekarz może odmówić podjęcia leczenie pacjenta lub od niego odstąpić. Zwłoka w udzieleniu pomocy nie może jednak skutkować niebezpieczeństwem utraty życia, ciężki uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia pacjenta.
Jeśli lekarz zdecyduje się na odmówienie lub odstąpienie od leczenia ma obowiązek:
- uprzedzić o tym fakcie pacjenta (jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego) z odpowiednim wyprzedzeniem,
- wskazać pacjentowi lekarza lub zakład opieki zdrowotnej, w którym pacjent ma realne możliwości uzyskania świadczenia,
- uzasadnić i odnotować ten fakt.