W dniu 9 października 2011 r. weszły w życie znowelizowane przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, określające nowe zasady naliczania opłat rocznych za użytkowanie wieczyste gruntu. Wprowadzając te przepisy ustawodawca miał na celu złagodzenie skutków gwałtownego wzrostu opłat rocznych za użytkowanie wieczyste.
Najistotniejszą zmianą w zakresie ponoszenia opłat za użytkowanie wieczyste jest częstotliwość możliwości aktualizacji opłat. Zgodnie z poprzednim stanem prawnym, Skarb Państwa i jednostki
samorządu terytorialnego ( gdyż tylko one mają prawo oddawania nieruchomości w użytkowanie wieczyste), miały możliwość aktualizacji opłat raz do roku. Zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 77 ugn możliwość ta została ograniczona. Po pierwsze aktualizacja nie może być dokonywana częściej niż raz na trzy lata, a po drugie gdy wartość użytkowanej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty.
Mając na uwadze fakt, że administracja publiczna niejednokrotnie zaniechała systematyczniej aktualizacji opłat za użytkowanie, a także wzrost wartości nieruchomości – w wyniku przeprowadzonych obecnie aktualizacji wysokość opłat za użytkowanie wieczyste znacznie wzrosła, czasem nawet do wielokrotności dotychczasowej wartości. Ustawodawca wychodząc naprzeciw temu problemowi wprowadził do ustawy o gospodarce nieruchomościami przepis ust. 2a art. 77 ugn, który stanowi że, w przypadku gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej, użytkownik wieczysty wnosi opłatę roczną w wysokości odpowiadającej dwukrotności dotychczasowej opłaty rocznej. Pozostałą kwotę ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty (nadwyżka) rozkłada się na dwie równe części, które powiększają opłatę roczną w następnych dwóch latach. Opłata roczna w trzecim roku od aktualizacji jest równa kwocie wynikającej z tej aktualizacji.
Przykład:
Opłata roczna wynosi 100 zł,
W wyniku aktualizacji dokonanej w roku 2012, ta kwota wzrosła do wartości 500 zł.
Zgodnie z wyżej przytoczonym przepisem:
W 2013 r. wysokość opłaty za użytkowanie będzie wynosiła dwukrotność dotychczasowej opłaty.
100 zł x 2 = 200 zł
Pozostałą kwotę ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty (nadwyżka) rozkłada się na dwie równe części, które powiększają opłatę roczną w następnych dwóch latach.
500 zł – 200 zł = 300 zł (nadwyżka)
300 zł / 2 = 150 zł
Wysokość opłaty w 2014 r.
200 zł + 150 zł = 350 zł (opłata powiększona o połowę pozostałej nadwyżki)
Wysokość opłaty w 2015 r.
350 zł + 150 zł = 500 zł. (opłata powiększona o drugą połowę pozostałej nadwyżki).
Należy też zwrócić uwagę na fakt, że nie tylko Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego mogą wystąpić z aktualizacją opłaty, może to zrobić też sam użytkownik. Zwykle będzie on zainteresowany tym procesem w wypadku obniżenia wartości nieruchomości. Art. 81 ugn stanowi że, użytkownik wieczysty może żądać od właściwego organu dokonania aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, jeżeli wartość nieruchomości uległa zmianie, a właściwy organ nie podjął aktualizacji. Doręczenie żądania powinno nastąpić na piśmie do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego aktualizację opłaty rocznej. Jeżeli właściwy organ odmówił aktualizacji opłaty użytkownik wieczysty może, w terminie 30 dni od dnia otrzymania odmowy, skierować sprawę do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. W przypadku gdy właściwy organ nie rozpatrzył żądania w terminie 30 dni, użytkownik wieczysty może, w terminie 90 dni od dnia doręczenia żądania, skierować sprawę do Kolegium. Od orzeczenia Kolegium organ i użytkownik wieczysty mogą wnieść sprzeciw w ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia, co jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu. Wniosek skierowany do Kolegium złożony przez użytkownika wieczystego zastępuje wówczas pozew, a orzeczenie Kolegium traci moc.
Znowelizowany również został przepis art. 73 ugn, który w swoim aktualnym brzmieniu rozszerza swobodę organów jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa w zakresie udzielania bonifikat od opłat rocznych za użytkowanie wieczyste. Z powodu zniesienia ograniczeń podmiotów i przypadków w których można było takich bonifikat udzielić (np. na cele mieszkaniowe), osoby prowadzące własną działalność gospodarczą uzyskały możliwość otrzymania ulg w opłatach za użytkowanie wieczyste. Zasady udzielania bonifikat określają wojewodowie, oraz organy stanowiące powiatów i gmin w stosownych aktach prawnych.