Systemy prawne poszczególnych państw nie działają w próżni, nie są autonomiczne, ale są powiązane z innymi normami prawnymi i orzecznictwem. O samym tym zjawisku pisano w Europie, w Polsce spopularyzowała je prof. Ewa Łętowska. Bardzo często przy orzekaniu warto mieć wiedzę na temat orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE. To jest zmiana filozofii orzekania przez polskie sądy – warto tutaj wspomnieć o tzw. hard cases – trudnych przypadkach. Tutaj właśnie sięgamy do wykładni pozajęzykowej, ponieważ nie wszystko jest jasne. Wówczas należy sięgać do argumentów z prawa i wykładni prawa, orzecznictwa nie tylko krajowego, ale i unijnego.
UE ma obecnie ambicję łączenia integracji gospodarczej z pozagospodarczą. Dlatego do wspólnoty gospodarczej doszły te kolejne filary bezpieczeństwa i współpracy sądowej. A teraz nawet w Traktacie Lizbońskim znalazła się Karta Praw Podstawowych, czyli unijny system praw człowieka.
Co to jest to prawo ponadnarodowe – to jest taka kategoria pośrednia. To nie jest ani prawo krajowe ani międzynarodowe. To jest prawo jakiejś określonej grupy państw, jakiegoś elitarnego klubu państw. Do niedawno tylko prawo wspólnotowe było takim prawem. Dopiero od wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego jest inaczej.
Wyróżniki prawa ponadnarodowego (prawem ponadnarodowym jest prawo Unii Europejskiej, czyli cały tzw. „acquis communautaire”):
1. W prawie ponadnarodowym istnieje osobny system instytucjonalny z określonymi organami, w tej chwili nawet pojawia się problem kolizji i zbiegów dotyczący Trybunału Sprawiedliwości UE i sądów krajowych, jeśli chodzi o prawa człowieka.
2. Kategoria ta dotyczy nie tylko państw, ale i jednostek. Prawo międzynarodowe dotyczy tylko relacji między państwami. W prawie ponadnarodowym my jako obywatele UE mamy pewne prawa z tego faktu wynikające. Możemy dochodzić swoich roszczeń przed sądami krajowymi z tym elementem unijnym procesu.
3. Jest to odrębny system prawny stosowany bezpośrednio, skuteczny bezpośrednio.
4. Unia Europejska posiada pewne kompetencje wyłączne. Art. 90 ust.1 naszej Konstytucji stanowi, że RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać jakiemuś podmiotowi międzynarodowemu część swych kompetencji. Ten przepis to jest tzw. klauzula europejska i było to przygotowanie gruntu prawnego pod członkostwo Polski w Unii. Ten przepis umożliwia zrzeczenie się części suwerenności na rzecz jakichś podmiotów ponadnarodowych albo międzynarodowych w drodze umowy międzynarodowej podlegającej ratyfikacji.
5. Autonomia sądowa – dopóki dany system nie ma odrębnego sądu, to jest niepraktyczny. Istnieje wiele konwencji np. Afrykańska Karta, Konwencja Panamerykańska itp. Ale żaden z tych systemów nie ma odrębnego Trybunału, który podejmowałby wiążące decyzje. Przy Konwencji Amerykańskiej USA nie chcą poddawać się żadnej obcej jurysdykcji i zrzekać się części suwerenności, bo uważają, że ich Konstytucja jest najlepsza. Autonomia sądowa jest bardzo ważnym elementem.
Te wyznaczniki prawa ponadnarodowego pojawiają się także w orzecznictwie, a sam termin prawo ponadnarodowe jest dokładnym tłumaczeniem – „supernational law”, podczas gdy prawo krajowe to „domestic law” – czyli prawo domowe, krajowe.