Zakładowa organizacja związkowa

Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej nie przysługują wszystkim organizacjom, które działają w określonej firmie, a jedynie tym, które zrzeszają co najmniej 10 członków. Tacy członkowie muszą być pracownikami albo osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo też funkcjonariuszami, pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji. Chodzi tutaj o funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej oraz strażaków Państwowej Straży Pożarnej. Do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy: m.in. zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy,
jak również zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników. Do zadań zakładowej organizacji związkowej należy również sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, zwłaszcza przepisów oraz zasad bhp, kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy, zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów, żądanie od pracodawcy informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania. Związki zawodowe są zobowiązane np. do: wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy o pracę z pracownicą w ciąży bądź przebywającą na urlopie macierzyńskim, w przypadku gdy zaszły przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy takiej pracownicy. Niewyrażenie zgody na rozwiązanie umowy o pracę takiej pracownicy przez reprezentującą ją zakładową organizację związkową nie pozwala pracodawcy na rozstanie się z nią we wskazanym trybie.
Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, jeżeli przewidują one współdziałanie pracodawcy z zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, pracodawca ma obowiązek współdziałać w takich sprawach z zakładową organizacją związkową, która reprezentuje pracownika z tytułu jego członkostwa w związku zawodowym albo wyrażenia zgody na obronę praw pracownika nie zrzeszonego w związku.
Nie ma tutaj znaczenia, czy w danej firmie działa jedna czy wiele zakładowych organizacji związkowych. Zarówno w jednym jak i drugim przypadku istnieje zasada, że związkiem reprezentującym pracownika może być tylko organizacja, której jest on członkiem, bądź ta, która na wniosek osoby nie zrzeszonej wyraziła zgodę na obronę jej praw pracowniczych.
Pracodawca jest więc zobligowany do współdziałania ze związkami zawodowymi w indywidualnych sprawach pracowniczych podejmowanych wobec konkretnych pracowników jeżeli posiada on informacje, iż dany pracownik jest reprezentowany przez określony związek. Przed podjęciem decyzji w indywidualnej sprawie pracowniczej pracodawca jest obowiązany zwrócić się do organizacji związków zawodowych o informację o pracownikach korzystających z jej obrony. Nieudzielenie takiej informacji w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę z obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących tych pracowników. Wówczas pracownicy ci nie korzystają z ochrony związkowej. Tak więc zakładowe organizacje związkowe kontrolują decyzje pracodawców.