Zacząć należy od tego czym jest konkordat? To umowa międzynarodowa zawarta między Stolicą Apostolską a danym państwem. Tytułem wstępu nazwa konkordat w ścisłym znaczeniu tego słowa oznacza umowę uroczystą między Stolicą Piotrową i suwerennymi organami władzy państwowej, zawartą zawsze zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego na zasadzie partnerstwa. Natomiast w szerszym znaczeniu konkordatem jest każda dwustronna umowa między Stolicą Apostolską i danym państwem. Pod nazwą Stolica Apostolska rozumie się Biskupa Rzymu, który jest najwyższą władzą w kościele katolickim, oraz zespół organów pomocniczych tworzących Kurię Rzymską.
Przedmiotem konkordatu są sprawy wchodzące w zakres zainteresowania obu stron. Obejmuje on różne relacje wielopłaszczyznowe:
– relacje między państwem a Stolicą Apostolską w płaszczyźnie międzynarodowej (stosunki dyplomatyczne);
– relacje między danym państwem a Kościołem katolickim działającym na jego terytorium;
-stosunki między danym państwem a jego obywatelami, którzy jednocześnie są wiernymi Kościoła katolickiego.
Zawarcie konkordatu, następuje przez zgodne oświadczenie woli stron, jakimi są Stolica Apostolska i najwyższe organy władzy danego państwa, kompetentne do zawierania umów międzynarodowych. Konkordat powstaje w procesie negocjacji, w którym wyróżnia się dwa etapy:
- pierwszym z nich są formalne negocjacje,
- drugi tworzą działania dotyczące realizacji umowy, będącej formalnym rezultatem negocjacji.
Wszystko odbywa się zgodnie z Konwencją Wiedeńską o prawie traktatów z 23 maja 1969 roku.
Konkordat polski składa się z dwóch podstawowych części: Preambuły, określającej podstawowe cele i założenia jakimi kierowali się jego autorzy oraz 28 artykułów, w przeważającej mierze zawierających treść normatywną.
Treść konkordatowych przepisów normatywnych stanowią gwarancję wolności religijnej oraz klauzule końcowe. Przedmiotem gwarancji jest uzewnętrznienie przekonań religijnych w życiu publicznym takich jak: uprawiania kultu publicznego, nauczania religii w szkołach publicznych, spełnienia praktyk religijnych w państwowych zakładach zamkniętych. Gwarancje konkordatowe służą więc realizacji gwarancji konstytucyjnych. Z faktu zawarcia konkordatu, jak z każdej dwustronnej umowy narodowej, wynikają skutki prawne w postaci wzajemnych zobowiązań i uprawnień układających się stron. Wśród tych zobowiązań należy wyróżnić zobowiązania w porządku międzynarodowym i zobowiązania w porządku wewnętrznym każdej z dwóch stron.
Na mocy konkordatu państwo zobowiązuje się do poszanowania wolności dwóch obywateli, którzy jednocześnie są członkami kościoła, będącego stroną tej umowy. Ratyfikacja konkordatu, jako uroczystej umowy międzynarodowej, jest niezbędnym warunkiem uzyskania mocy obowiązującej w porządku międzynarodowym i porządku krajowym. Konkordat podpisany 28 lipca 1993 roku między Stolicą Apostolską a Polską podlegał ratyfikacji i powinien wejść w życie po upływie miesiąca od dnia wymiany dokumentów ratyfikacyjnych. Ponieważ wymiana tych dokumentów nastąpiła 25 marca 1998 roku, konkordat generalnie wszedł w życie 25 kwietnia 1998 roku. Z chwilą dopełnienia aktu uroczystej wymiany not ratyfikacyjnych dotyczących zawarcia konkordatu w płaszczyźnie prawa międzynarodowego powstały zobowiązania wynikające z zasad pacta sunt servanda i rebus sic stantibus. Oznacza to powstanie zobowiązań Stolicy Apostolskiej i Państwa polskiego do wykonania zawartej umowy. Po wejściu w życie konkordatu państwo nie może usprawiedliwiać się niezgodnością norm konkordatowych z prawem krajowym. Takie konsekwencje wynikają z art. 27 Konwencji Wiedeńskiej : „Strona nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia nie wykonywania przez nią traktatu”.
