Czym jest informacja publiczna? Zgodnie z art. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, rzeczoną informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych i podlega udostępnieniu i ponownemu wykorzystywaniu na zasadach i w trybie określonych we wspomnianej ustawie.
Ustawodawca zapewnił każdemu dostęp do informacji publicznej, zastrzegając jednocześnie, że nie można żądać od nikogo ubiegającego się o jakąkolwiek informację publiczną wykazania interesu prawnego lub faktycznego. Ponadto ustawa o dostępie do informacji publiczne, zawiera wykaz uprawnień umożliwiających uzyskanie informacji publicznej. Do uprawnień tych zaliczono:
- możliwość uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,
- wgląd do dokumentów urzędowych,
- dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących powszechnych wyborów,
- uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.
Ustawa wymienia również krąg podmiotów obowiązanych do udostępnienia na żądanie informacji. Są to w szczególności władze publiczne oraz pozostałe podmioty wykonujące zadania publiczne, a w śród nich organy władzy publicznej, organy samorządów gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa, podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
Odnosząc się do zakresu informacji publicznej, jedynie w skrócie warto zaznaczyć, iż chodzi tutaj o informacje dotyczące polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa, działalności organów państwa, a także dokumentów wydawanych przez wspomniane ograny, stanie finansów państwa, zajętych stanowisk i dokonanych przez organy administracji ocen. Wyliczenie ustawowe nie jest w żaden sposób wyliczeniem zamkniętym, dlatego tez katalog informacji podlegających udostępnieniu jest znacznie szerszy niż ma to miejsce w ustawie.
Jak wspomniano we wstępie, omawiana ustawa reguluje również tryb udzielania takich informacji. Najpopularniejszym sposobem jest ich publikacja w tzw. Biuletynach Informacji Publicznej, które możemy znaleźć w zasadzie na stronie internetowej każdego urzędu państwowego, czy podmiotu wykonującego zadania publiczne, jest o więc ujednolicony system stron w sieci teleinformatycznej. Każda informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, podlega udostępnieniu jedynie na wniosek. Warto zaznaczyć, że każda informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku.
Jak wskazuje ustawa, omawiane informacje udostępniane są poprzez wyłożenie lub wywieszenie w miejscach ogólnie dostępnych, zaś podmiot je udostępniający, obowiązany jest umożliwić ich kopiowania lub przeniesienia na inny nośnik informacji (chodzi tutaj o sytuacje kiedy np. chcemy przekopiować informacje publiczne na CD bądź pendrive).
Całość ustawy w sposób bardzo szczegółowy wymienia podmioty obowiązane od udzielenia poszczególnych informacji, sposób oraz termin ich udostępnienia. Warto jedynie wskazać, że co do zasady, udzielanie informacji publicznych jest bezpłatne (w szczególności jeżeli chodzi o udostępnianie w internetowych Biuletynach Informacji Publicznej, w siedzibach organów), natomiast, w przypadku kiedy udostępnienie informacji publicznej pociąga za sobą dodatkowe koszty, do ich pokrycia obowiązana jest osoba ubiegająca się o uzyskanie informacji publicznej. Ustawa przewiduje również możliwość odmowy udostępnienia rzeczonych informacji, co następuje w drodze decyzji, w ciągu 14 dni od momentu złożenia wniosku o udostępnienie informacji.
Pomimo swych niewielkich rozmiarów, ustawa o dostępie do informacji publicznej jest bardzo obszerna, bowiem reguluje szczegółowo wszelkie kwestie związane z dostępem do szeroko pojętej informacji publicznej. Z całą pewnością, dzięki takim uregulowaniom działalność organów państwowych jest jawna i przejrzysta, co przekłada się w pewnym stopniu na kontrolę organów publicznych przez społeczeństwo. Ustawa ta daje nam również swoistą możliwość nadzorowania sposobu wydatkowania środków publicznych oraz kontrolę nad poczynaniami organów pochodzących z jawnych wyborów. Jesteśmy jakże ważną częścią państwa, dlatego też powinniśmy mieć możliwość wglądu w jego funkcjonowanie. Warto pamiętać, że udzielenie informacji publicznej, jak wskazuje sama ustawa, jest obowiązkiem organów publicznych, bowiem kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Paulina Szatka
