Harmonizacja prawa to proces polegający na dostosowaniu rozwiązań prawnych państw członków Unii Europejskiej i państw kandydujących, do prawa wspólnotowego regulującego m.in. funkcjonowanie wspólnego rynku.
Harmonizacja prawa to określenie stosowane dla opisu trzech zjawisk: koordynacji, zbliżenia i ujednolicenia systemów prawnych. Koordynacja oznacza wyeliminowanie różnic między systemami prawa bez zmiany treści prawa (systemy prawne pozostają zróżnicowane). Zbliżenie prawa zakłada pozostawienie różnic konstrukcyjnych poszczególnych instytucji prawa przy jednoczesnym uzyskaniu ich podobnych skutków. Unifikacja zaś oznacza stanowienie prawa wspólnotowego dla wszystkich państw członkowskich.
Obecnie największą zgodność prawa wewnętrznego z prawem wspólnotowym, sięgającą 96%, wykazują Francja i Dania.
Regulacja prawna czterech swobód wymagała zniesienia wszelkich barier celnych, technicznych (tj. dodatkowych wymogów stawianych przez poszczególne państwa towarom pochodzącym z zagranicy), możliwości dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, pochodzenie towarów czy innych względów. W tym celu wciąż przygotowywane są nowe dyrektywy.
Co prawda harmonizacja prawa nie stanowi formalnego wymogu członkostwa w UE jest jednakże wstępnym warunkiem uzyskania pozytywnej opinii Komisji Europejskiej, tzw. AVIS, na temat możliwości przystąpienia danego kraju do Unii. Stąd także i Polska dostosowała swe prawo wewnętrzne do ogólnounijnego prawa w wielu zakresach, np. w prawie celnym, prawie o spółkach, prawie bankowym, ochronie własności intelektualnej i wielu innych dziedzinach.
Przykładami harmonizacji prawa w Unii Europejskiej są działania dotyczące instrumentów polityki gospodarczej; szczególną rolę odegrała w dwóch dziedzinach: rolnictwie i transporcie.
Podstawowym bodźcem do harmonizacji prawa było stworzenie wewnętrznego rynku europejskiego.
Wprowadzona została ostatnio możliwość podejmowania działań w zakresie harmonizacji prawa kwalifikowaną większością głosów, o ile działania te mają służyć konstruowaniu lub funkcjonowaniu wspólnego rynku.
Obecnie działania z zakresu harmonizacji prawa wprowadzać można nie tylko za pomocą dyrektyw ale i rozporządzeń.
Jest to oczywiście tylko przykład dziedziny harmonizacji prawa. Działania harmonizujące podejmowane są bowiem w szeregu innych obszarów.