Kara umowna uregulowana jest w art. 483-484 Kodeksu cywilnego. Zastępuje ona odszkodowanie, a ponadto pełni rolę stymulacyjną i represyjną. Zabezpieczenie się kara umowną jest możliwe w przypadku przygotowania klauzuli do umowy dotyczącej zapłaty za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Karę umowną można ustalić w przypadku wadliwego wykonania usługi czy opóźnienie w dostawie towarów.
Zgodnie z treścią art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej (tzw. kary umownej). Istota takiego dodatkowego zastrzeżenia umownego sprowadza się do uzgodnienia przez strony, że w razie niewywiązania się z zobowiązań umownych dłużnik zapłaci wierzycielowi z góry ustaloną kwotę pieniędzy. Kara umowna jest konstrukcją prawną spełniającą kilka funkcji.
- stanowi ona dla wierzyciela odpowiednik odszkodowania,
- ułatwia ona wierzycielowi dochodzenie zapłaty odszkodowania na drodze sądowej.
- jest czynnikiem mobilizującym dłużnika do prawidłowego wykonania zobowiązania
Istotną kwestią jest ograniczenie dopuszczalności zastrzeżenia zapłaty kary umownej wyłącznie do zobowiązań o charakterze niepieniężnym. Odnosi się zatem do takich sytuacji jak np. wadliwe wykonanie usługi czy opóźnienie w dostawie towarów. Zastosowanie kary umownej do niewykonania zobowiązania pieniężnego jest niedopuszczalne.
Aby kara umowna została skutecznie zastrzeżona muszą być spełnione dwa warunki:
- strony muszą określić w umowie zobowiązanie, którego nie wykonanie lub niewłaściwe wykonanie związane będzie z zapłata kary umownej
- należy określić przez strony świadczenia stanowiącego karę umowną (określona suma pieniężna)
Te dwa warunki są bardzo istotne, gdyż szczegółowe określenie uchybień w wykonananiu zlecenia ułatwi dochodzenie swoich praw. Jest to korzystne w sytuacji gdy część zlecenia została wykonana w sposób prawidłowy a część nie. Prawidłowe określenie wyoskości kary umownej również ma bardzo duże znaczenie. Ponieważ Kodeks cywilny przewiduje obniżenie kary umownej. Taka sytuacja jest możliwa w przypadku gdy zlecenie w dużej części zostało wykonane, bądź gyd kara jest zbyt wygórowana.
Wszystkie regulacje normujące karę umowną sprawiają, że jest ona często stosowanym elementem przy podpisywaniu umów. Jednak, aby ustalenie zapłaty kary piniężnej prawidłowo chroniło interesy wierzyciela, należy pamiętać o jej właściwym skonstruowaniu. Trzeba dobrze ustalić, jakie elementy niewłaściwego wykonania zobowiązania będą sankcjonowane karą pieniężną.