Działanie na szkodę spółki

Działanie na szkodę spółki, dawniej (do lipca 2011 r.) wiązało się z odpowiedzialnością karną, jednakże penalizujący tą czynność art 585 k.s.h., został uchylony ze względu na niespełnienie konstytucyjnego rygoru dostatecznej określoności czynu zabronionego, co mogło prowadzić do zbyt szerokiego i zasadniczo ograniczającego pole manewru dla podmiotów zaangażowanych we współpracę ze spółką, rozumienia tego przepisu w praktyce. Obecnie działanie na szkodę spółki wiąże się wyłącznie z odpowiedzialnością cywilną – odszkodowawczą za wyrządzoną szkodę. Kodeks spółek handlowych statuuje osobno odpowiedzialność cywilną za szkodę wyrządzoną spółce z.o.o. i spółce akcyjnej.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce z.o.o. wynika z art. 292 – 294 k.s.h. W art 292 kodeks wprowadza odpowiedzialność za szkody ograniczone w czasie do momentu tworzenia spółki. Przepis ten stanowi podstawę odpowiedzialności dla wszelkich działań i zaniechań, które pozostają w związku przyczynowym z wyrządzoną szkodą spółce (która, nie polega jednak na samym jej powstaniu) dokonanych przez wspólników spółki, przyszłych członków zarządu oraz osób trzecich biorących udział w procesie tworzenia spółki z.o.o. np. radców prawnych, bądź biegłych wyceniających aporty, czyli wkłady wspólników do spółki. Czynność prowadząca do szkody musi polegać na złamaniu przepisów prawa. Z kolei zakres art. 293 jest szerszy czasowo, bo obejmuje cały czas istnienia i powstawania spółki. Statuuje on jednak odpowiedzialność określonych ściśle osób – członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatora, a także wspólników o ile stanowią jednocześnie któryś z tych podmiotów. Osoby wymienione w tym przepisie ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą jeśli na podstawie ich działania, bądź zaniechania, które jest sprzeczne z całokształtem przepisów regulujących działanie spółek, bądź też umową lub statutem spółki, powstała szkoda. Szkoda musi być jednak zawiniona, a członkowie tych organów mogą uwolnić się od odpowiedzialności np. poprzez powołanie na udzielone absolutorium (zawężone do określonych przypadków). Osoby wymienione w tej regulacji muszą się wykazać wyższym poziomem należytej staranności przy wykonywanych działaniach z uwagi na zawodowy charakter działalności co wyłącza przypisanie winy nieumyślnie. W przypadku większej liczby sprawców szkody na podstawie obu tych przepisów, osoby te odpowiadają solidarnie.
W przypadku spółki akcyjnej odpowiedzialność za szkodę spółki normują art 480 – 485 k.s.h. W przypadku spółki akcyjnej kodeks również przewiduje analogicznie do przepisów dotyczących spółki z.o.o odpowiedzialność za szkody przy tworzeniu spółki oraz działaniem lub zaniechaniem członka zarządu, rady nadzorczej oraz likwidatora sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki. Kodeks wyznacza ten sam krąg podmiotów odpowiedzialnych za szkodę wyrządzoną samej spółce w procesie jej powstawania będącą skutkiem naruszenia przepisów prawa, charakteryzujących się działaniem bądź zaniechaniem noszącym znamiona winy umyślnej bądź niedbalstwa. Kodeks wykazuje przykładowy katalog tych czynności takich jak: zamieszczenie lub współdziałanie w zamieszczeniu w statucie, sprawozdaniach, opiniach, ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych, rozpowszechnianie danych, bądź też pominięcie lub współdziałał w pominięciu w tych dokumentach danych istotnych dla powstania spółki, współdziałanie w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podstawie dokumentu zawierającego fałszywe dane. Ponadto kodeks wprowadza odpowiedzialność odszkodowawczą osób pełniących funkcje założycieli lub członków zarządu, które w związku z powstaniem spółki akcyjnej lub podwyższeniem jej kapitału zakładowego w sposób zawiniony zapewnia sobie albo osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygórowaną ponad wartość wkładów niepieniężnych albo nabywanego mienia lub też wynagrodzenie albo szczególne korzyści, niewspółmierne z oddanymi usługami. Dodatkowo kodeks spółek handlowych przewiduje odpowiedzialność biegłych rewidentów za szkodę wyrządzoną przy badaniu sprawozdania finansowego oraz za współdziałanie w wydaniu papierów wartościowych uprawniających do uczestnictwa w zyskach, jeżeli określone osoby zamieściły w ogłoszeniach lub zapisach fałszywe dane lub w inny sposób dane te rozpowszechniały bądź, podając dane o stanie majątkowym spółki, zataiły okoliczności, które powinny być ujawnione zgodnie z obowiązującymi przepisami. W przypadku wyrządzenia szkody na podstawie art. 480 – 485 przez kilka osób, odpowiedzialność ponoszą one solidarnie.