Przepisy dotyczące prowadzenia egzekucji przeciwko małżonkowi są rozmieszczone w wielu miejscach. Zgodnie z art. 7761 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC) tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest podstawą do prowadzenia egzekucji nie tylko z majątku osobistego dłużnika, lecz także z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Jest to zatem bardzo szerokie uprawnienie, gdyż w chwili obecnej prowadzenie egzekucji z wynagrodzenia za pracę jest najbardziej powszechnym sposobem jej prowadzenia. Ponadto zgodnie z
§ 2 powyższego artykułu zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, mocą której rozszerzono wspólność majątkową, nie wyłącza prowadzenia egzekucji z tych składników majątku, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby umowy takiej nie zawarto, chociaż małżonkowie mogą się bronić powództwami przeciwegzekucyjnymi (§ 3).
Kolejny przepis, który także dotyczy możliwości prowadzenia egzekucji przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim to art. 7871 KPC stanowiący w swojej treści o tym, ze „Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.”
Innym przepisem jest także art. 7872 KPC: „Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności według przepisów art. 787 i art. 7871 oraz prowadzenia na podstawie tak powstałego tytułu wykonawczego egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. Przepis niniejszy nie wyłącza obrony małżonków w drodze powództw przeciwegzekucyjnych, jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela.”
Są również w KPC przepisy, które ułatwiają prowadzenie egzekucji przeciwko małżonkowi dłużnika w stosunku do różnego rodzaju majątku. I tak art. 8912 KPC stanowi o tym że na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim można prowadzić egzekucję z rachunku wspólnego dłużnika i jego małżonka. Jednakże zgodnie z § 2 nie wyłącza to możliwości obrony małżonka dłużnika w drodze powództwa o zwolnienie od egzekucji, jeżeli na rachunku wspólnym małżonków zgromadzono środki, które nie wchodzą do majątku osobistego dłużnika albo też środki, które nie pochodzą z pobranego przez dłużnika wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Jest to istotna zmiana, gdyż ciężar wykazywania, że środki zgromadzone na rachunku bankowym nie powinny być egzekwowane, obciąża małżonka dłużnika (w ramach powództwa o zwolnienie spod egzekucji).
Również istotną zmianę wprowadzono odnośnie egzekucji z nieruchomości w art. 9231 KPC: „Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom.”
Zajęcie jest bardzo ważne, gdyż z datą zajęcia nieruchomości ewentualne zmiany w kwestii własności nieruchomości (np. sprzedaż) nie będą wpływały na postępowanie egzekucyjne. Ten przepis nie stanowi pozbawienia małżonka możliwości obrony jego praw, ponieważ dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom. Zatem jeżeli po zajęciu nieruchomości wierzyciel z jakichś przyczyn nie uzyska klauzuli wykonalności na oboje małżonków, to nie może prowadzić w ramach egzekucji z nieruchomości dalszych czynności egzekucyjnych, ale samo zajęcie jest bardzo istotne dla wierzyciela i może ono nastąpić mimo braku klauzuli na małżonka.
Sposób dalszego postępowania będzie zależał od inicjatywy małżonka dłużnika; wynika to z § 2 art. 9231 KPC: „Jeżeli małżonek dłużnika sprzeciwi się zajęciu, o sprzeciwie komornik niezwłocznie zawiadamia wierzyciela, który w terminie tygodniowym powinien wystąpić o nadanie przeciwko małżonkowi dłużnika klauzuli wykonalności pod rygorem umorzenia egzekucji z zajętej nieruchomości.”
Jeżeli nie będzie sprzeciwu małżonka i nie nastąpi przedłożenie klauzuli wykonalności przez wierzyciela, to w konsekwencji także dojdzie do umorzenia postępowania, ale zgodnie z art. 823 KPC w terminie roku od zajęcia nieruchomości.
Z kwestią nadawania klauzuli przeciwko małżonkowi i możliwości prowadzenia egzekucji przeciwko małżonkowi wiąże się kwestia spółek jawnych. Ten problem był przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego z 12 maja 2005 r. III CZP 21/05: „Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, opatrzonemu na podstawie art. 7781 KPC klauzulą wykonalności przeciwko wspólnikowi tej spółki, sąd nie może nadać klauzuli wykonalności w trybie art. 787 KPC przeciwko jego małżonkowi”. Kolejnym znaczącym orzeczeniem jest postanowienie Sądu Najwyższego z 17 maja 2007 r. III CZP 44/07: „Jeżeli tytuł egzekucyjny powstał po dniu 20 stycznia 2005 r., niedopuszczalne jest badanie w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika ani w postępowaniu egzekucyjnym, z jaką chwilą powstało zobowiązanie dłużnika odpowiadającego na podstawie art. 299 Kodeksu Spółek Handlowych (czyli odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki – przyp. red.).”