W dniu 3 maja 2012 r. zaczęła obowiązywać obszerna nowela Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC) wraz z wejściem w życie zmiany ustawy z dnia 16 września 2011 r. Kodeks Postępowania Cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011, Nr 233, poz. 1381).
Ciężko w niniejszym artykule wymienić wszystkie zmiany wchodzące w życie razem z tą nowelą, a zatem trzeba się skupić na tych najważniejszych. Po pierwsze zostało usunięte odrębne postępowanie gospodarcze. W tym postępowaniu stronami mogły być wyłącznie podmioty prowadzące działalność gospodarczą lub takie, które prowadziły działalność gospodarczą i w związku z tą działalnością weszły w spór z innym przedsiębiorcą. Obecnie postępowanie między przedsiębiorcami będzie się toczyło w zwykłym postępowaniu cywilnym. Co ciekawe chociaż zniesiono odrębne postępowanie gospodarcze, to pozostawiono wydziały gospodarcze sądów rejonowych i okręgowych, w których będzie się toczyło postępowanie do tej pory nazywane gospodarczym (wynika to z nieuchylonej ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych, gdzie uległ zmianie jej art. 2, w którym to sądy gospodarcze będą rozpatrywać także sprawy z zakresu prawa upadłościowego i naprawczego – wcześniej rozpatrywały to specjalne sekcje bądź wydziały).
Zwykłe postępowanie cywilne będzie się toczyło według zmienionych zasad. Po prostu niektóre zasady z postępowania gospodarczego zostały przeniesione do postępowania ogólnego, zwłaszcza chodzi tu o tzw. prekluzję (czyli ograniczony termin powoływania twierdzeń i dowodów przez strony). Zmieniony został zwłaszcza art. 207 KPC w zakresie porządku czynności procesowych. To sąd teraz jest bardziej dysponentem procesu niż strony. Sędzia przewodniczący może już przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę nałożyć na strony obowiązek złożenia dalszych pism procesowych (przygotowawczych), w którym oznaczy on porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć i okoliczności, które mają być wyjaśnione. Podczas toczenia się już sprawy strony będą mogły wnosić pisma procesowe (przygotowawcze) tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba że będzie to pismo z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu. W praktyce oznacza to, że strony (czy ich pełnomocnicy) będą musieli właściwie cytować treść uprzednio przygotowanych pism przewodniczącemu w razie gdy sąd nie zdecyduje, że strona będzie mogła złożyć pismo. W związku z powyższym może wzrosnąć rola pisemnego załącznika do protokołu (który jest uzupełnieniem treści protokołu o bardziej precyzyjne i pełniejsze przedstawienie wniosków oraz oświadczeń strony składającej załącznik). Pismo złożone z naruszeniem powyższych postanowień będzie skutkowało jego zwrotem (także strony stawającej bez profesjonalnego pełnomocnika, chociaż taką stronę sąd musi pouczyć o tych przepisach).
Na całe postępowanie cywilne został rozciągnięty system prekluzji: sąd, zgodnie z art. 207 § 6 KPC, pominie spóźnione twierdzenia i dowody, no chyba że strona uprawdopodobni (nie musi udowodnić), że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym (jeśli sąd na takowe wyrazi zgodę oczywiście) bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Skutkiem tego może być to, że strona nie zdąży w terminie wyznaczonym przez sąd zebrać odpowiednich dowodów bądź je pominąć czasem bez swojej winy, czego efektem będzie przegrany przez stronę proces, choć obiektywnie to ta strona miała rację i po jej stronie była prawda. Strony występujące bez profesjonalnego pełnomocnika mogą mieć teraz olbrzymie kłopoty w sądzie.
Poza tym pełnomocnik strony (nie tylko profesjonalny) musi aktualnie zgodnie z art. 89 KPC dołączyć do pierwszej czynności procesowej swoje pełnomocnictwo wraz z odpisem dla strony (stron) przeciwnej. Wcześniej pełnomocnik dołączał tylko jedno pełnomocnictwo dla sądu. Termin na sprzeciw od wyroku zaocznego wynosi teraz dla pozwanego dwa tygodnie, a nie tydzień (art. 344 § 1 KPC), poza tym zmieniono nazewnictwo podmiotu działającego na prawach strony, czyli organizację społeczną zastąpiono organizacją pozarządową (art. 61-63 KPC). W postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym także jest wiele zmian, nie tylko kosmetycznych, ale to już temat na osobny artykuł. Co więcej zmieniono formularze dla pism w postępowaniu uproszczonym oraz w sprawach, w których konieczne jest składanie urzędowych formularzy rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości (Dz.U. 2012, poz. 450) oraz zmieniono brzmienie (treść) klauzuli wykonalności (Dz.U. 2012, poz. 443).
Warto nadmienić, że nowe przepisy stosuje się dla postępowań wszczętych od dnia wejścia w życie ustawy, czyli w praktyce od 4 maja 2012 r. (3 maja 2012 r. to święto) z wyjątkami określonymi w art. 9 ustawy nowelizującej.
Łukasz Mizera – radca prawny