Jak zrzec się dziedziczenia?

Instytucja zrzeczenia się dziedziczenia jest sytuacją prawną, w której spadkobierca ustawowy przez porozumienie z przyszłym spadkodawcą zrzeka się dziedziczenia po nim. Nie mogą zrzec się dziedziczenia Skarb Państwa i gmina, gdyż powoływani są do spadku w ostatniej kolejności i nabywają spadek bez względu na składane przez siebie w tym zakresie oświadczenia woli. Umowa taka zostaje zawarta między stronami za życia spadkodawcy i dla ważności takiej czynności niezbędna jest forma aktu notarialnego – jest to jedyna dopuszczalna w polskim prawie forma rozporządzenia spadkiem po osobie żyjącej. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia nie ma, zatem charakteru definitywnego, zgodnie z art. 1050 kc zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Niedopuszczalnym jest jednostronne zniesienie skutków takiej umowy po śmierci spadkodawcy. Umowa ta powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Zrzeczenie się dziedziczenia przez spadkobiercę polega na zrzeczeniu się swojego udziału w spadku oraz zrzeczenia się nabycia praw i obowiązków związanych z dziedziczeniem. Zrzeczenie się dziedziczenia może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny. Może zdarzyć się tak, że jeden ze spadkobierców zrzeka się dziedziczenia np. udziału w nieruchomości w zamian za określoną kwotę pieniężną. Istnieje także możliwość zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia z zastrzeżeniem warunku.
Konsekwencją zrzeczenia się dziedziczenia jest przyjęcie fikcji prawnej traktującej zrzekającego się jakby nie dożył otwarcia spadku, czyli jakby umarł przed spadkodawcą. Osoba taka pozbawiana zostaje w każdej sytuacji prawa do dziedziczenia ustawowego, prawa do zachowku, oraz wszelkich korzyści, jakie są przewidziane dla spadkobierców ustawowych. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje nie tylko samego zrzekającego się, ale także jego zstępnych, chyba, że w umowie o zrzeczenie ustanowiono inaczej. W takiej sytuacji do dziedziczenia dochodzą jego dzieci, albo, jeśli dzieci już nie żyją – wnuki.
Zrzeczenie się dziedziczenia nie powoduje jednak absolutnego pozbawienia danej osoby możliwości dziedziczenia po spadkodawcy. De facto osoba taka nigdy nie zostanie powołana do dziedziczenia z ustawy, ale nic nie stoi na przeszkodzie do powołania takiej osoby do dziedziczenia z testamentu.