Instytucja inkasenta, jako podmiotu obowiązanego do pobrania od podatnika i odprowadzenia podatku we właściwym terminie na konto organu podatkowego ma na celu przyśpieszenie i zwiększenie ściągalności podatków o charakterze lokalnym. Inkasentem może być osoba fizyczna (obywatel), osoba prawna (firma, pracodawca) lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Inkaso jako forma poboru podatku, może być ustanowiona jedynie na podstawie uchwały rady gminy (organu podatkowego w przypadku podatków lokalnych), która wyznacza osoby sprawujące funkcję inkasenta oraz wskazuje wysokość wynagrodzenia za pobór podatków, w zależności od terminowej ich wpłaty na konto urzędu.
Inkasent może pobierać podatki i opłaty lokalne określone w Ustawie o podatkach i opłatach lokalnych oraz podatki rolny i leśny. Przy pobieraniu podatków inkasent, będący najczęściej sołtysem w przypadku wsi, zbiera również stosowną dokumentację, którą ma obowiązek przechowywać do czasu przedawnienia zobowiązań, wynikających z obowiązków podatkowych płatników lub swoich.
Inkasent pobiera następujące podatki i opłaty lokalne:
podatek od nieruchomości, którego przedmiotem opodatkowania, są grunty, budynki i ich części oraz budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, pobierany od właścicieli bądź współwłaścicieli tych nieruchomości
podatek od środków transportu, którym opodatkowane są pojazdy, których dopuszczalna masa całkowita wynosi powyżej 3,5 t, pobierany od osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, na które pojazd jest zarejestrowany
opłatę targową pobieraną od osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej dokonujących sprzedaży na targowiskach lub innych wydzielonych miejscach.
opłatę miejscową pobieraną od osób fizycznych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, turystycznych lub szkoleniowych w miejscowościach, które w oparciu o wyżej wymienione kryteria na wniosek właściwej miejscowo rady gminy w uzgodnieniu z ministrem ochrony środowiska zaliczył właściwy wojewoda.
opłatę uzdrowiskową pobieraną od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach znajdujących się na obszarach, za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach.
opłatę od posiadania psów nałożony na posiadaczy psów, w wysokości zależnej od ich ilości
Ponadto inkasent pobiera podatki:
podatek rolny, któremu podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, pobierany od właścicieli gruntów, posiadaczy samoistnych gruntów, użytkowników wieczystych gruntów oraz posiadaczy gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na podstawie umów z odpowiednimi podmiotami lub bez tytułu prawnego
podatek leśny, któremu podlegają lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna, pobierany od właścicieli lasów, posiadaczy samoistnych lasów, użytkowników wieczystych lasów oraz posiadaczy lasów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego