Od 28 października 2012 r. obowiązuje dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2012/28/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych (Dz.UrzUEL.2012.299.5). Oznacza to, że utwory (m.in. fotografie, filmy, poematy), które są chronione przez prawa autorskie, ale ich właścicieli nie można odnaleźć, zostaną udostępnione szerszej publiczności. Utwór osierocony to taki utwór, do którego żaden z podmiotów uprawnionych do niego nie jest znany lub, nawet jeżeli chociaż jeden z nich jest znany, żaden nie został odnaleziony pomimo starannego poszukiwania podmiotów uprawnionych, przeprowadzonego i zarejestrowanego zgodnie ze specjalną procedurą starannego poszukiwania.
Nowe przepisy uzgodnione z państwami członkowskimi mają na celu ułatwienie instytucjom użytku publicznego, takim jak muzea lub biblioteki, dostępu i korzystania z “utworów osieroconych”. Obecnie, digitalizacja “utworu osieroconego” może być trudna lub niemożliwa, ponieważ brak znanego właściciela uniemożliwia wystosowanie prośby o pozwolenie na wykorzystanie dzieła. Dzięki nowej dyrektywie instytucje wykorzystujące utwory osierocone uzyskają ochronę przed możliwymi zarzutami dotyczącymi łamania praw autorskich, które mogłyby pojawić się w przyszłości. Zgodnie z nowymi zasadami, przed uznaniem danego utworu za osierocony, należy podjąć staranne poszukiwania właściciela praw do utworu. Prawo określa teraz dokładne kryteria dla takich poszukiwań.
Dzieła, które zyskają status osieroconych będą mogły być opublikowane, zgodnie z zasadą non-profit i jedynie w sieci poprzez ich digitalizację. Jeśli utwór uznany zostanie za “sierotę” w jednym tylko z krajów UE, będzie tak samo traktowany we wszystkich innych krajach Unii. Zasada ta dotyczyć będzie wszystkich materiałów drukowanych lub audiowizualnych, również ilustracji i fotografii znajdujących się w książkach. Odnaleziony właściciel utworu może w każdej chwili zmienić jego status oraz domagać się rekompensaty za jego używanie. Będzie jednak klauzula chroniąca instytucje publiczne przed ryzykiem spłaty dużych kwot odnalezionym właścicielom. Rekompensata będzie ustalana w zależności od konkretnego przypadku, a pod uwagę brana będzie faktyczna szkoda dla interesów właściciela dzieła oraz to, że było ono używane w celach niekomercyjnych, co powinno sprawić, że rekompensaty będą niewielkie.
Państwa członkowskie zyskały czas na wprowadzenie tej dyrektywy do swojego prawa do dnia 29 października 2014 r.