23 stycznia 2013 r. rozpoczęła swoje obowiązywanie znaczna większość ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U.2013, poz. 21). Nowa ustawa o odpadach określa środki służące ochronie środowiska, życia i zdrowia ludzi, zapobiegające i zmniejszające negatywny wpływ na środowisko oraz zdrowie ludzi wynikający z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi oraz ograniczające ogólne skutki użytkowania zasobów i poprawiające efektywność takiego użytkowania.
Przyjęte w ustawie zasady postępowania z odpadami mają na celu ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Chodzi m.in. o zapobieganie powstawaniu odpadów, ograniczanie ich wytwarzania, zmniejszanie negatywnego oddziaływania na środowisko oraz przygotowanie do ponownego użycia i wykorzystania. Ustawa implementuje do polskiego porządku prawnego ostatnio wydane akty unijne z tego zakresu, w tym w szczególności dyrektywy: Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającą niektóre dyrektywy (Dz. Urz. UE L 312 z 22.11.2008, str. 3) oraz Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (Dz. Urz. UE L 334 z 17.12.2010, str. 17). Ustawa określa obowiązki wytwórców odpadów, posiadaczy odpadów gospodarujących nimi, sprzedawców i pośredników w obrocie, a także organów administracji publicznej. Ustawa wprowadza nowe definicje oraz wskazuje zasady dokonywania klasyfikacji odpadów i postępowania z nimi, jak również szereg nowych rozwiązań prawnych, w tym przede wszystkim rozwiązań podkreślających konieczność zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ułatwiających ich ponowne wykorzystanie. Ustawa zmierza do realizacji założenia, że podmioty podejmujące działania powodujące powstawanie odpadów powinny ponosić pełną odpowiedzialność w zakresie zapobiegania ich powstawaniu, zapewnienia zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku, a także neutralizacji. Ustawa zawiera 253 artykuły zawarte w jedenastu działach dotyczących zasad ogólnych gospodarki odpadami, planów gospodarki odpadami, uprawnień wymaganych do gospodarowania odpadami, prowadzenia rejestru, ewidencji odpadów i sprawozdawczości, szczególnych zasad gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów, wymagań dotyczących prowadzenia procesów przetwarzania odpadów, przepisów karnych i administracyjnych kar pieniężnych oraz zmian w przepisach obowiązujących.
Zgodnie z hierarchią przyjętą w ustawie za przepisami dyrektywy ramowej postępowanie z odpadami powinno odzwierciedlać następującą kolejność działań:
1) zapobieganie powstawaniu odpadów;
2) przygotowywanie do ponownego użycia;
3) recykling;
4) inne procesy odzysku;
5) unieszkodliwianie.
W ustawie zawarte są przepisy określające ogólne zasady gospodarki odpadami, plany gospodarki odpadami, uprawnienia wymagane do gospodarowania odpadami, zasady prowadzenia rejestrów podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami, jak również zasady prowadzenia ewidencji odpadów. Ponadto na mocy przepisów nowej ustawy utworzona będzie Baza danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce odpadami (tzw. BDO), która zastąpi obecną bazę – Zintegrowany System Odpadowy. Nowa ustawa określa szczegółowo wymagania dotyczące prowadzenia procesów wytwarzania odpadów. Do ustawy wprowadzono nowe definicje, takie jak: sprzedawca odpadów (dealer), pośrednik w obrocie odpadami (broker) i zapobieganie powstawaniu odpadów. Niektóre dotychczasowe terminy (np. odzysk, recykling) istotnie zmieniono.
Ustawa nie przewiduje wydawania decyzji zatwierdzających programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi, decyzji zatwierdzających programy gospodarki odpadami ani składania informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami. Uzyskane na podstawie dotychczasowych przepisów decyzje wygasają z dniem wejścia w życie nowej ustawy o odpadach. Złożone informacje o wytwarzanych odpadach i o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami tracą ważność z dniem wejścia w życie omawianej ustawy. Pozwolenia na wytwarzanie odpadów wydane na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują ważność na czas, na jaki zostały wydane. Zezwolenia na zbieranie odpadów oraz zezwolenia na odzysk lub unieszkodliwianie odpadów, wydane na podstawie przepisów dotychczasowych zachowują ważność na czas, na jaki zostały wydane, nie dłużej jednak niż przez dwa lata od dnia wejścia w życie nowej ustawy o odpadach. Na ten sam okres zachowują ważność decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami z uwzględnieniem warunków zezwolenia na zbieranie, odzysk lub unieszkodliwianie w części dotyczącej w/w zezwoleń.
Zezwolenia na transport odpadów wydane na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują ważność na czas, na jaki zostały wydane nie dłużej jednak niż do czasu upływu terminu do złożenia wniosku o wpis do rejestru prowadzonego przez marszałka województwa, lub z dniem uzyskania takiego wpisu, jeśli nastąpił on w terminie wcześniejszym. Do czasu utworzenia rejestru przez marszałka starosta wydaje zezwolenia na transport na podstawie przepisów dotychczasowych. Podmiot jest zobowiązany do złożenia wniosku o wpis w terminie 6 miesięcy od utworzenia rejestru.
Do dnia 31 grudnia 2014 r. do ewidencji odpadów stosuje się dotychczasowe przepisy wykonawcze.
Wytwórcy odpadów niebezpiecznych w ilości powyżej 1 Mg rocznie oraz innych niż niebezpiecznych w ilości powyżej 5 000 Mg rocznie są zobowiązani do uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów.
Ustawa przewiduje konieczność uzyskania zezwoleń na zbieranie odpadów i zezwoleń na przetwarzanie (tj. odzysk lub unieszkodliwianie) odpadów. Wniosek o udzielenie w/w zezwoleń powinien zawierać informacje zawarte w ustawie o odpadach. Wytwórca odpadów zobowiązany od uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów, który prowadzi zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów, może wystąpić o wydanie decyzji łącznej – pozwolenia na wytwarzanie odpadów z uwzględnieniem warunków w/w zezwoleń.
Oczywiście została uchylona poprzednia ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.
Dopiero 24 stycznia 2016 r. wejdą niektóre przepisy karne z tej ustawy.
Ustawa wprowadza także zmiany do kilku ustaw, nie wszystkie weszły już w życie, m.in. do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i o podatku dochodowym od osób prawnych (ograniczenie kosztów uzyskania przychodów jedynie do opłaty poniesionej w związku z art. 64 ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym) – wejdzie to w życie dopiero 24 stycznia 2016 r. Zmiany są także w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (zadania samorządu terytorialnego oraz obowiązek sporządzania rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi), w ustawie Prawo ochrony środowiska (nazewnictwo w związku z nową ustawą, zmiany opisane wyżej w artykule – pozwolenie na wytwarzanie odpadów, a także zmienione przepisy w zakresie wpływów z tytułu opłat), o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dostosowanie przepisów obu ustaw do nowej ustawy), o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (przepisy związane z lokalizacją składowiska odpadów), o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (dostosowanie do nowej ustawy oraz zmiany w przepisach o wpisie do rejestru), o bateriach i akumulatorach (dostosowanie do nowej ustawy), o opłacie skarbowej (wprowadzenie opłat skarbowych za zezwolenia związane z nową ustawą), o odpadach wydobywczych (głównie nazewnictwo w związku z nową ustawą). Niektóre zmiany w Prawie Ochrony Środowiska wejdą w życie dopiero 1 stycznia 2014 r., niektóre 1 stycznia 2016 r., wreszcie część dopiero 24 stycznia 2016 r.
Łukasz Mizera – radca prawny
Źródło: www.prezydent.pl, www.samorzad.lex.pl