Art. 32 Kodeksu karnego (dalej k.k.) stanowi, że karami w polskim systemie prawnym są:
- Grzywna
- Ograniczenie wolności
- Pozbawienie wolności
- 25 lat pozbawienia wolności
- Dożywotnie pozbawienie wolności.
Najczęściej stosowaną i podstawową karą jest grzywna, czyli sankcja pieniężna. O jej dominującej roli przekonuje zarówno pierwsze miejsce w katalogu kar (art. 32 K.k.), jak i zasada prymatu kar wolnościowych nad karą pozbawienia wolności (art. 58 § 1 K.k.). Grzywna stanowi karę kryminalną za przestępstwa, przestępstwa skarbowe, wykroczenia lub wykroczenia skarbowe. Grzywna może być także środkiem przymusu (w procedurze cywilnej czy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
Za przestępstwa może być wymierzona grzywna samoistna lub kumulatywna. Samoistną orzeka się, gdy taką sankcję przewiduje przepis kodeksu karnego. Możliwa jest także, gdy sankcja wprawdzie jej nie przewiduje, lecz sąd orzeka ją zamiast kary więzienia, niekiedy razem ze środkiem karnym (nie karą), np. z zakazem prowadzenia pojazdów czy obowiązkiem naprawienia szkody. Wówczas konieczne jest jednak, by za przestępstwo groziło nie więcej niż 5 lat pozbawienia wolności. Grzywna samoistna wchodzi w rachubę również wtedy, gdy sąd nadzwyczajnie łagodzi karę (np. młodocianemu czy w wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa). Drugim rodzajem przewidzianym w kodeksie karnym jest grzywna kumulatywna, orzekana obok kary pozbawienia wolności (ale nie terminowej, np. dożywocia). Możliwa, gdy sprawca dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub ją osiągnął. Ma to na celu podkreślenie nieopłacalności tego rodzaju działań. Oprócz tego sąd może orzec grzywnę obok pozbawienia wolności lub jej ograniczenia, gdy zawiesza warunkowo wykonanie kary, by zapobiec wrażeniu bezkarności sprawcy. Grzywnę za przestępstwa wymierza się w stawkach dziennych – od 10 do 360. Wysokość jednej stawki wynosi od 10 do 2000 zł, przy czym ustalając jej wysokość sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Przyjmuje się, że aka grzywna powinna być sprawiedliwsza niż wymierzana kwotowo.
Za przestępstwa skarbowe sąd wymierza grzywnę w stawkach dziennych – od 10 do 720. Nakazem karnym można wymierzyć nie więcej niż 200 stawek, chyba że Kodeks karny skarbowy przewiduje dolegliwość łagodniejszą. Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji ani przekraczać jej czterystukrotności. Za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego można uczynić odpowiedzialną posiłkowo osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, jeżeli czyn zabroniony popełnił jej pełnomocnik, zarządca czy pracownik, a zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z przestępstwa jakąkolwiek korzyść majątkową.
Za wykroczenia i wykroczenia skarbowe wymierza się grzywnę kwotowo, stosując podobne zasady, jak w przypadku przestępstw i przestępstw skarbowych. W sprawach o wykroczenia sąd może orzec od 20 zł do 5000 zł. W postępowaniu mandatowym grzywnę za wykroczenia – w zasadzie do 500 zł – nakłada policja, straż miejska oraz inne organy. Wyjątkowo w postępowaniu tym można ukarać grzywną do 1000 zł sprawcę, który popełnił co najmniej dwa wykroczenia, oraz w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy. W sytuacji odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w terminie grzywny, organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu o ukaranie sprawcy wykroczenia
