Każda osoba zatrudniająca pracowników jest zobowiązana do przestrzegania jego praw i dbania o bezpieczeństwo i higienę w miejscu pracy.
Najczęściej spotykanymi wykroczeniami na szkodę pracownika są:
• zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 k.p. powinna być zawarta umowa o pracę,
• wypowiadanie lub rozwiązywanie z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia, naruszające w sposób rażący przepisy prawa pracy,
• naruszanie przepisów o czasie pracy lub przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
• nieprowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,
• niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika,
• bezpodstawne obniżanie wysokości wynagrodzenia lub świadczenia albo dokonywanie bezpodstawnych potrąceń,
• nieudzielanie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniżanie wymiaru tego urlopu,
• niewydawanie pracownikowi świadectwa pracy,
• nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wyposażenie stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,
Do ustaw, które wskazują katalog wykroczeń przeciwko prawom pracownika, zalicza się m.in.:
• Kodeks pracy – (dział trzynasty – odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika),
• ustawę z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (art. 12a DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.,
• ustawę z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (art. 22 – DzU nr 35, poz. 163),
• ustawę z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 119-124 – DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.),
• ustawę z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 98 – DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).
W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika sąd orzeka na podstawie wniosku złożonego przez inspektora pracy, który działa w takim postępowaniu jako oskarżyciel publiczny.
Kodeks wykroczeń przewiduje za wykroczenia karę grzywny w wysokości od 20 zł do 5000 zł, chyba że ustawa szczególna stanowi inaczej.
Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, która weszła w życie 1 stycznia 2007 r., wprowadza wyższe granice grzywny za wykroczenia z art. 281-283 k.p., określając ją w przedziale od 1000 zł do 30 000 zł.
W postępowaniu mandatowym w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, można nałożyć grzywnę w wysokości do 2000 zł.
Jeżeli pracodawca w ciąg u dwóch lat od ukarania go za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, popełni je po raz kolejny właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy może nałożyć mandat do 5000 zł