Emerytury pomostowe zostały wprowadzone na mocy ustawy o emeryturach pomostowych w 2009 roku. Mają one stopniowo zastępować prawo do wcześniejszej emerytury uregulowane przede wszystkim w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Regulacja ta została wprowadzona z uwagi na zbyt wysokie koszty dla budżetu państwa, związane z wypłatami wcześniejszych emerytur.
Emerytury pomostowe zawężają krąg osób uprawnionych do wcześniejszych świadczeń. Przeznaczone są dla osób, które wykonują pracę w szczególnych warunkach, co wiąże się z podwyższonym czynnikiem ryzyka i narażone są w związku z tym na szczególne niebezpieczeństwo. Wraz z wiekiem pracownika wzrasta prawdopodobieństwo trwałego uszkodzenia zdrowia na skutek wykonywania obowiązków zawodowych. Z czasem szczególne czynniki utrudniają lub nawet uniemożliwiają wykonywanie pracy na dotychczasowym stanowisku.
Art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. wymienia warunki nabywania emerytury pomostowej, stanowiąc, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat. Uwzględnia się zarówno okresy, w których były wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ustalone na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak też okresy wymienione w nowych wykazach prac.
- osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
- ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
- przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, które ustawa definiuje jako: „prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku” i „prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się”.
- po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.
W celu uzyskania emerytury pomostowej zainteresowany powinien złożyć stosowny wniosek w Oddziale lub Inspektoracie ZUS w miejscu zameldowania na pobyt stały. Na jego podstawie wszczyna się postępowanie w sprawie przyznania emerytury pomostowej.
Istnieje jeszcze drugi sposób uzyskania emerytury pomostowej. Mianowicie osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku mogą przejść na emeryturę pomostową na starych zasadach – na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Powinny udowodnić, że na dzień 31 grudnia 1988 roku mieli staż ubezpieczeniowy 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn, w tym 15 lat przepracowali w szczególnych warunkach bądź wykonywali pracę o szczególnym charakterze, zgodnie z wykazem z roku 1983.
Wykaz prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze określa załącznik nr 1 i nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Lista uprawnionych przygotowana została przez lekarzy medycyny pracy.
