Zdolność upadłościowa to zdolność do tego żeby być upadłym, zdolność do tego, aby w stosunku do danego podmiotu mogła zostać ogłoszona upadłość. Nie każdy bowiem podmiot prawa posiada przymiot zdolności upadłościowej. Zdolność upadłościowa jest tożsama ze zdolnością prawną i zdolnością do czynności prawnych.
Zdolność upadłościową posiadają co do zasady przedsiębiorcy i ustawa prawo upadłościowe i naprawcze odwołuje się w tym zakresie do definicji z Kodeksu Cywilnego (po obszernej nowelizacji z 2009 r.). Zgodnie z tym przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której ustawa odrębna przyznaje zdolność prawną prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Przedsiębiorcy to zasadniczy krąg podmiotów posiadających zdolność upadłościową. Spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna to ułomne osoby prawne. Posiadają zdolność upadłościową zgodnie z definicją przedsiębiorcy zawartą w prawie upadłościowym i naprawczym. Spółka cywilna natomiast nie ma zdolności upadłościowej. Zdolność upadłościową posiadają poszczególni przedsiębiorcy tworzący spółkę cywilną. Są takie orzeczenia, że spółka cywilna może ogłosić upadłość, ale one dotyczyły jeszcze poprzedniego stanu prawnego, czyli rozporządzenia prawo upadłościowe i prawo o postępowaniu układowym, a to było jeszcze na gruncie jak te ustawy odwoływały się do pojęcia podmiotu gospodarczego z ustawy o działalności gospodarczej, a pojęcie podmiotu gospodarczego jest tak szerokie, że spółki cywilne mogły być uznawane za podmioty gospodarcze, zresztą niektórym wspólnikom spółek cywilnych nadal wydaje się, że przedsiębiorca to nie oni, tylko spółka. To jest bardzo istotne, albowiem gdy jest sporządzany spis wierzycieli i ten spis sporządzany jest na podstawie faktur, a na fakturze wpisany jako kontrahent jest np. Kama s.c. i nie są podane nawet nazwiska wspólników to co sąd robi z takim wnioskiem? – odrzuca wniosek z powodu braków formalnych, bo nie są wskazani prawidłowo wierzyciele. Wierzyciel, jako s.c. powinien być prawidłowo wskazany poprzez wskazanie imion i nazwisk poszczególnych wspólników i ich adresów, bo to są przedsiębiorcy. Jeżeli nie da się ustalić wierzycieli w terminie 2 tygodni od zaistnienia przyczyny ogłoszenia upadłości to należy złożyć takie oświadczenie, których wierzycieli się nie udało ustalić i uprawdopodobnić dlaczego.
Zdolność upadłościową posiadają podmioty prowadzące działalność gospodarczą i zawodową. Ponadto rozszerzono ten krąg podmiotów, które maja zdolność upadłościową na podmioty, które przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy prawo upadłościowe i naprawcze nie są, ale których ustawa włącza do kręgu pomiotów posiadających zdolność upadłościową i do kręgu tych pomiotów zalicza się: wspólników osobowych spółek handlowych, którzy ponoszą osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki, a także partnerów w spółkach partnerskich. Włącza się także spółki z o.o. i akcyjne, które nie prowadzą działalności gospodarczej ani zawodowej. Jak wiadomo spółka z o.o. czy spółka akcyjna może być założona w każdym celu, niekoniecznie w celu prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, a więc te podmioty maja zdolność upadłościową.
Poza tymi pomiotami, którym przyznano zdolność upadłościową wymieniono dodatkowo podmioty, co do których trudno powiedzieć, że podmiot jako taki ma zdolność upadłościową, bo np. zmarły przedsiębiorca w sensie prawnym nie istnieje, ale ma zdolność upadłościową. Raczej należałoby to nazwać specjalną zdolnością upadłościową podmiotu nieistniejącego – zmarłego przedsiębiorcy – oczywiście dotyczy to osoby fizycznej i to przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy upadłościowej i Kodeksu Cywilnego tj. prowadzącą we własnym imieniu działalność zawodową lub gospodarczą we własnym imieniu; można złożyć wniosek o ogłoszeniu upadłości takiej osoby w terminie roku od dnia śmierci.
Kolejnym takim pomiotem, który ma tę specjalną zdolność upadłościową jest osoba fizyczna, która zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej bądź zawodowej i została wykreślona z odpowiedniej ewidencji – w ciągu roku od wykreślenia z tej ewidencji może być złożony wniosek o ogłoszenie upadłości takiej osoby. Oczywiście od 2009 r. można ogłosić upadłość osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, czyli tzw. upadłość konsumencką.
Ponadto ustawa upadłościowa wyłącza pewne podmioty z kręgu podmiotów, w stosunku do których można ogłosić upadłość. Są to podmioty, które posiadające tzw. negatywną zdolność upadłościową – tu nie można ogłosić ich upadłości. Należą do nich:
– Skarb państwa,
– jednostki samorządu terytorialnego,
– uczelnie,
– osoby fizyczne prowadzące gospodarstwa rolne,
– podmioty, instytucje lub osoby prawne utworzone w drodze ustawy bądź w drodze delegacji w ustawowej,
– publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej.
A zatem z tego kręgu przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą wyłączono takie podmioty, wobec których uznano ze względu na ważny interes publiczny, że nie można ogłosić ich upadłości.
