Nadzwyczajne złagodzenie kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary należy do instytucji sądowego wymiaru kary i polega na wymierzeniu kary w wysokości niższej niż dolna granica ustawowego zagrożenia przewidzianego za dany czyn zabroniony albo kary łagodniejszego rodzaju.
Sąd ma możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie przepisów, a także w stosunku do młodocianych. Zgodnie z art. 115 § 10 k.k. młodocianym jest przestępca, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył 21 lat, a w czasie orzekania przed sądem pierwszej instancji nie ukończył lat 24. W tym drugim przypadku przesłanką łagodniejszego traktowania osób młodych jest chęć ich wychowania. Cel wychowawczy przeważa w tym wypadku nad funkcją represyjną prawa karnego. Przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary duże znaczenie ma zachowanie przestępcy po popełnieniu przestępstwa. Kodeks karny przewiduje złagodzenie kary m.in. gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym czy naprawił lub chociaż próbował naprawić szkodzę, którą mu wyrządził. Podobnie gdy sprawca przy popełnieniu przestępstwa nieumyślnego poniósł stratę lub stratę poniosła jego osoba najbliższa. Generalne zasady wymiaru kary przy nadzwyczajnym złagodzeniu kary zawiera art. 60 § 6. I tak w przypadku gdy czyn stanowi zbrodnię zagrożoną kara co najmniej 25 lat pozbawienia wolności sąd wymierza karę od 8 lat do 15 lat. Gdy czyn stanowi inną zbrodnię sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej ustawowego zagrożenia. Jeśli czyn stanowi występek, który zagrożony jest karą nie niższą od roku sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia lub pozbawienia wolności. Natomiast gdy czyn stanowi występek, którego dolna granica ustawowego zagrożenia jest niższa niż rok sąd nie wymierza kary pozbawienia wolności, a karę ograniczenia wolności lub karę grzywny.
Sprawca przestępstwa, który ujawnił organom ścigania i przedstawił istotne okoliczności przestępstwa zagrożonego karą co najmniej 5 lat pozbawienia wolności może liczyć na nadzwyczajne złagodzenie kary. Wnioskodawcą jest tu prokurator, który zwraca się do sądu. Natomiast obligatoryjnie sąd nadzwyczajnie łagodzi karę sprawcy, który współdziałał z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, a następnie przedstawił organowi powołanemu do ścigania przestępstw informacje o osobach z którymi współdziałał oraz istotne okoliczności samego przestępstwa Jest to instytucja tzw. ‘małego świadka koronnego’. Jeżeli sąd uwzględni wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy (art. 335 k.p.k.) to może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, również w innych wypadkach niż przewidziane w art. 60 § 1-4.
Ponadto nadzwyczajnego złagodzenie kary może wystąpić m.in.: wobec sprawcy nieletniego, sprawcy usiłowania nieudolnego, w sytuacji czynnego żalu nieskutecznego przy usiłowaniu i współdziałaniu, w przypadku pomocnictwa, poza tym gdy współdziałający odpowiadający za przestępstwo indywidualne nie posiada cechy od której uzależnione jest karanie za przestępstwo, a także w razie przekroczenia granic obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności. Kodeks karny przewiduje jeszcze inne sytuacje, gdzie nadzwyczajne złagodzenie kary może znaleźć zastosowanie.