Nieumyślne spowodowanie czynu zabronionego

Kodeks karny w art. 9 § 2 ustanawia treść znamienia umyślności dla wszystkich typów czynów zabronionych w kodeksie, jak i pozakodeksowych, oddzielając ją od kwestii winy, regulowanej w myśl art. 1 (normatywna koncepcja winy).
Nieumyślnym jest zachowanie nieostrożne cechujące się brakiem zamiaru popełnienia czynu zabronionego, niestanowiące jednak prostego zaprzeczenia umyślnego popełnienia czynu zabronionego. Zachowanie, kwalifikowane jako nieumyślne, wiąże się z niezachowaniem reguł ostrożności wymaganych w określonych warunkach. Reguły postępowania z dobrami prawnymi (inaczej reguły ostrożności) można zdefiniować jako wykształcony przez wiedzę i doświadczenie danej jednostki obszar zachowań społecznie adekwatnych, nieutrudniających użytkowania określonych dóbr w społeczeństwie. Podstawowe cechy reguł ostrożności wyinterpretowane w nauce prawa karnego to posiadanie przez sprawcę odpowiednich kwalifikacji do przeprowadzenia danej czynności, przeprowadzenie czynności przy użyciu odpowiedniego narzędzia, odpowiedni sposób przeprowadzenia czynności. Ponadto część reguł ostrożności została skodyfikowana w aktach prawnych różnej rangi. Część funkcjonuje po prostu w praktyce wykonywania poszczególnych zawodów (np. tzw. reguły sztuki lekarskiej) lub jako zasady współżycia społecznego. W tej ostatnim przypadku tworzy się normatywne wzorce osobowe – dobrego gospodarza, dobrego kierowcy, porównując z nimi zachowanie sprawcy.
Aby zachowanie sprawcy nazwać nieumyślnym popełnienie czynu zabronionego musi być skutkiem niezachowania reguł ostrożności. Najważniejszą rolę dla przypisania sprawcy skutku odgrywa reguła stworzonego przez sprawcę niedozwolonego, rzeczywistego ryzyka dla danego dobra prawnego, rozpoznawalnego dla sprawcy przed popełnieniem czynu zabronionego. Spowodowanie skutku może być tylko wówczas przypisane sprawcy, gdy w jego zachowaniu urzeczywistniło się niebezpieczeństwo, któremu miało zapobiec zachowanie naruszonego obowiązku ostrożności, a więc niezachowanie należytej ostrożności zostało połączone bezpośrednim związkiem przyczynowo – skutkowym z popełnieniem przestępstwa.
Ustawodawca wyróżnia umyślność świadomą i nieświadomą. Świadoma nieumyślność ma polegać na tym, że sprawca przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego. Nie miał jednak zamiaru jego popełnienia, a więc przypuszczał, że tego uniknie, nie godził się na jego popełnienie. Nieświadomej nieumyślności dotyczy końcowa część art. 9 § 2 – „albo mógł przewidzieć”. Możliwość przewidzenia powinna mieć charakter obiektywny, jako wyznaczana według możliwości modelowego obywatela o właściwych do wykonywania danej czynności kwalifikacjach i sumiennie traktującego swoje obowiązki oraz dysponującego nadzwyczajnymi informacjami posiadanymi ewentualnie przez sprawcę. Owa możliwość odnosi się zawsze do zdarzeń przyszłych i niepewnych, a więc takich które nie muszą nastąpić. Nie będzie popełnieniem czynu zabronionego realizacja przedmiotowych znamion tego czynu w sytuacji, gdy nie jest to normalne następstwo podjętych przez sprawcę czynności.