Odroczenie wykonania kary jest instytucją regulowaną przez kodeks karny wykonawczy (art. 150 i nast.) odnoszącą się do kary pozbawienia wolności. Sąd może postanowić o odroczeniu kary, gdy skazany jeszcze nie rozpoczął odbywania kary, a wyrok skazujący stał się już prawomocny.
Z wnioskiem o zastosowanie powyższej instytucji mogą wystąpić skazany, obrońca skazanego, prokurator, a także sądowy kurator zawodowy. Wniosek jest rozpoznawany przez sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji. W przypadku gdy skazany został oddany pod dozór kuratora, a sąd zarządził wykonanie kary warunkowo zawieszonej, właściwym do rozpoznania wniosku jest sąd w którego okręgu dozór jest lub ma być wykonywany.
Sąd odracza wykonanie kary pozbawienia wolności obligatoryjnie w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby (w k.k.w stanu, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo), która uniemożliwia wykonanie kary. W tym przypadku kara zostaje odroczona do czasu trwania przeszkody. Jednakże w sytuacji, gdy przeszkoda ma charakter długotrwały sąd jest obowiązany zawiesić postępowanie wykonawcze w zakresie kary pozbawienia wolności.
Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności (odroczenie fakultatywne) w razie zaistnienie następujących okoliczności:
1. natychmiastowe wykonanie kary spowodowałoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki (art. 151 § 1 k.k.w.) Zwrot „zbyt ciężkie skutki” jest klauzulą generalną, pozostawiającą sądowi swobodę w stosowaniu własnych ocen, wynikających z ustaleń faktycznych
Za zbyt ciężkie skutki można uznać m.in.:
- chorobę członka rodziny, wymagającą opieki, którą może zapewnić tylko skazany;
- konieczność wykonania pilnych prac polowych, ogrodniczych itp.;
- okresowe pozostawanie rodziny skazanego bez środków do życia;
- potrzebę uregulowania spraw zawodowych, majątkowych lub osobistych skazanego;
- wydarzenie losowe, wymagające pilnego podjęcia czynności eliminujących jego skutki;
- wiek lub kalectwo członków rodziny skazanego, z którymi wspólnie zamieszkuje lub którymi się opiekuje, a opieki tej nie mogą zapewnić inne osoby.
2.gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (art. 151 § 1a k.k.w.) przy czym nie stosuje się go wobec skazanego, którzy dopuścił się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, skazanym określonym w art. 64 § 1 lub 2 lub w art. 65 Kodeksu karnego, a także skazanemu za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.
3. skazana jest w ciąży, bądź w okresie 3 lat po urodzeniu dziecka i sprawuje nad nim opiekę.
4. gdy przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste
Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddania się odpowiedniemu leczeniu lub oddziaływaniom terapeutycznym.
Co do zasady wykonanie kary może zostać odroczone na okres do roku, jednak w przypadku skazanego okres ten może wynosić do 2 lat, a w przypadku skazanej sprawującej samotnie opiekę nad dzieckiem do 3 lat. Sąd może odraczać karę kilkukrotnie, pod warunkiem, że łączny czas odroczenia nie przekroczy wyżej wymienionych okresów.
Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności sąd może odwołać w razie ustania przyczyny, dla której zostało udzielone, lub w wypadku, gdy skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało udzielone, albo rażąco narusza porządek prawny.
W razie nieuwzględnienia wniosku o odroczenie skazany może złożyć zażalenie na postanowienie Terminie termin do złożenia zażalenia wynosi 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli k.p.k. nakazuje doręczenie postanowienia – od daty doręczenia.