Oświadczenie lustracyjne

Obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego, które dotyczy pracy bądź służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z tymi organami w czasie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r., mają osoby obejmujące lub kandydujące do sprawowania funkcji publicznych, urodzone przed dniem 1 sierpnia. Oświadczenie lustracyjne składane jest w chwili wyrażenia zgody na kandydowanie albo też zgody na objęcie lub wykonywanie funkcji. Natomiast w przypadku żołnierza zawodowego przed doręczeniem mu decyzji o wyznaczeniu na stanowisko służbowe. Organy, którym składane są oświadczenia lustracyjne, przekazują je niezwłocznie do Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej w celu rozpoznania w trybie przewidzianym w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Inaczej będzie w przypadku gdy z przepisów odrębnych wynika obowiązek przekazania oświadczenia do oddziałowego biura lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej. Każdy może się ubiegać o wydanie urzędowego potwierdzenia w przedmiocie istnienia w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej dokumentów organów bezpieczeństwa państwa dotyczących jego osoby.  Złożenie oświadczenia lustracyjnego powoduje wygaśnięcie obowiązku jego powtórnego złożenia jedynie w przypadku późniejszego kandydowania lub wykonywania funkcji publicznej, z którą związany jest obowiązek złożenia oświadczenia. Niemniej jednak obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego zachodzi przed objęciem tej funkcji. Niezłożenie w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia powiadomienia oświadczenia lustracyjnego przez osobę powiadomioną o tym obowiązku stanowi obligatoryjną przesłankę pozbawienia tej osoby pełnionej przez nią funkcji publicznej. Pozbawienie funkcji publicznej następuje z mocy prawa z dniem, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia. W oświadczeniu lustracyjnym trzeba podać dokładną nazwę podmiotu, w którym sprawuje się funkcję na potrzeby której dana osoba podaje się procedurze lustracyjnej.
Z kolei w przypadku ubiegania się o stanowisko w drodze postępowania konkursowego, w spółce z udziałem Skarbu Państwa, należy podać w oświadczeniu lustracyjnym nazwę oraz siedzibę spółki, której konkurs dotyczy. W sprawach zgodności z prawdą oświadczeń lustracyjnych orzeka, w składzie 3 sędziów, sąd okręgowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która składa oświadczenie lustracyjne. Prawomocne orzeczenie sądu, stwierdzające fakt złożenia przez osobę lustrowaną
oświadczenia lustracyjnego niezgodnego z prawdą, traktuje się jako obligatoryjną
przesłankę pozbawienia tej osoby pełnionej przez nią funkcji publicznej i dodatkowo rodzi odpowiedzialność karną.
Osoby zobowiązane do złożenia oświadczenia lustracyjnego, pełniące służbę w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego albo Służbie Wywiadu Wojskowego i wykonujące czynności operacyjno-rozpoznawcze poza granicami państwa w celu ochrony jego bezpieczeństwa, obronności lub bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej, w oświadczeniu lustracyjnym nie podają informacji o pracy lub służbie w organach bezpieczeństwa państwa. Do deklaracji znajdujących się w Instytucie Pamięci Narodowej nie może mieć dostępu żadna inna osoba poza przedstawicielami wyznaczonymi przez odpowiednio Szefa ABW, Szefa Agencji Wywiadu oraz – w zakresie deklaracji przekazanych przez Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego bądź Szefa Służby Wywiadu Wojskowego – przez Ministra Obrony Narodowej, jak również przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.