Ciąg dalszy omówienia wyroku Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r.
W zakładzie pracy – czyli jak powiedzielibyśmy dziś u pracodawcy – może działać tylko jedna zakładowa organizacja związkowa (zoz), a więc taka, która obejmuje swoim zasięgiem cały zakład pracy, całego pracodawcę jakiekolwiek inne struktury mniejsze typu oddziałowe, wydziałowe etc. Są wszystkim innym tylko nie zoz.
Związek zawodowy (zz) u pracodawcy musi wyłonić taką strukturę która swoim zasięgiem obejmie całego pracodawcę , ażeby korzystała z przymiotu zoz. Sąd Najwyższy (SN) stwierdza „dany zz może mieć w zakładzie pracy tylko jedną zoz, nie jest dopuszczalna sytuacja kiedy powołuje sie kilka zoz obejmujących zasięgiem całego pracodawcę, ale jest ich kilka z ramienia tego samego zz”. Gdyby taka sytuacja zaistniała, należy przyjąć, że u pracodawcy nie ma żadnej zoz.
Dlatego,bo ktoś należy do konkretnego zz, zaistnieje potrzeba wypowiedzenia umowy o pracę i pracodawca ma zawiadamiać o zamiarze wypowiedzenia wszystkie struktury tego samego związku zawodowego ? SN stwierdza „ zz może mieć u pracodawcy tylko jedną zoz, taką która swoim zasięgiem obejmuje całego pracodawcę”
Drugi punkt tezy wyroku SN dotyczący dostosowywania struktury organizacyjnej zz do zmieniającej się struktury zakładu pracy. W ustawie o związkach zawodowych nie było art. 261 , tego artykułu, który w przypadku przejęcia zakładu lub jego części w trybie art. 231 kp przewiduje obowiązek konsultacji związkowej pracodawcy ze związkami zawodowymi. Konsultacja następuje co najmniej na miesiąc przed transferem i powinna zakończyć się porozumieniem, które dotyczy dalszych losów pracowników zakładu i tego dotychczasowego i tego przejmowanego. Przepisu nie było w związku z tym, zz nie miały możliwości szybkiego dostosowania swojej struktury do zmieniającej się struktury pracodawcy.
Pracodawca mając zakład pracy przejmuje kolejny. W tym momencie powiększa się zakład pracy, struktura związkowa która działała w dotychczasowym zakładzie pracy nie obejmuje już tej przejętej części, a więc właściwie traciła by przymiot zoz. Obecnie sytuacja jest prostsza, bowiem jest tryb konsultacyjny towarzyszący takim przekształceniom – art. 261 ustawy o związkach zawodowych.
ZZ dopóki nie ukazała się uchwała SN z 24.04.1997 r., często nie były zainteresowane szybkim dostosowaniem struktur organizacyjnych do zmieniającej się struktury pracodawcy. Przede wszystkim dlatego, że chodziło o zachowanie uprawnień w zakresie szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy działaczy związkowych. Jeżeli dochodzi do likwidacji wewnętrznych pracodawcy i pracodawcą staje się np. spółka akcyjna, a nie jej oddziały terenowe, automatycznie swój byt tracą zoz i działacze tracą szczególną ochronę trwałości stosunku pracy.
SN w uchwale z 24.04.1997 r. stwierdza „w sferze samorządności zz leży określanie struktur organizacyjnych”. Jak zz to uczyni – jest to jego sprawą.
Jeżeli zz nie wyłoni jedynej struktury organizacyjnej, która swoim zakresem obejmuje całego pracodawcę, to musi liczyć się z tym, że w świetle przepisów prawa pracy tenże zz u tego pracodawcy nie ma zoz z którą pracodawca musiałby konsultować swoje czynności w zakresie indywidualnych czy zbiorowych spraw z zakresu prawa pracy.
W roku 2002 znowelizowano ustawę o związkach zawodowych i dodano art. 251
1. Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących:
1) pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo
2) funkcjonariuszami, o których mowa w art. 2 ust. 6, pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji.
Organizacja, o której mowa w ust. 1, przedstawia co kwartał – według stanu na ostatni dzień kwartału – w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy albo dowódcy jednostki, o której mowa w ust. 1 pkt 2, informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków, o których mowa w ust. 1.
Czy pogląd wyrażony w uchwale jest nadal aktualny ? – tak. Po nowelizacji ustawy o zz, zoz jest taką która jako jedyna z ramienia danego związku zawodowego obejmuje swoim zasięgiem cały zakład pracy, ale dodatkowo by ta struktura mogła korzystać z uprawnień zoz musi zrzeszać minimalną liczbę członków będących pracownikami lub nakładcami.