Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności

Klauzula wykonalności to urzędowy akt sądu stwierdzający na wniosek wierzyciela lub z urzędu, że dany dokument jest tytułem wykonawczym, wskutek czego wszelkie urzędy lub osoby, których może dotyczyć, obowiązane są podporządkować mu się i udzielić pomocy przy jego realizacji. Tytuł egzekucyjny opatrzony klauzulą wykonalności staje się tytułem wykonawczym. Nadanie klauzuli wykonalności stanowi zezwolenie sądu na wszczęcie egzekucji, ponieważ w polskim procesie cywilnym co do zasady tylko tytuł wykonawczy może być podstawą egzekucji. W wypadku orzeczeń sądowych, które nie podlegają wykonaniu w drodze egzekucji, stwierdzeniu skuteczności takiego orzeczenia służy nie klauzula wykonalności, lecz postanowienie o stwierdzeniu prawomocności.
Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu uregulowane zostało w Kodeksie postępowania cywilnego (dalej KPC). Zasadą jest wszczynanie postępowania na wniosek wierzyciela, niekiedy tylko sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. O nadaniu klauzuli wykonalności sąd orzeka postanowieniem na posiedzeniu niejawnym bez udziału stron. Sąd doręcza postanowienie wierzycielowi. Również postanowieniem sąd oddala wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, gdy brak podstaw do jej nadania. Właściwość miejscowa sądu jest określona przepisami KPC (art. 781) i jest właściwością wyłączną.
Zakres badania sprawy przez sąd w tym postępowaniu jest ograniczony i sprowadza się do stwierdzenia, czy dokument, który ma być opatrzony klauzulą wykonalności, stanowi tytuł egzekucyjny w rozumieniu art. 777. Tytułem egzekucyjnym może być tylko taki dokument, który w swojej treści wskazuje i dostatecznie wyraźnie określa obowiązek nadający się do przymusowego wykonania oraz osobę, która powinna ten obowiązek spełnić. W żadnym wypadku sąd nie bada istnienia lub zasadności roszczenia objętego tytułem egzekucyjnym. Kwestie te nie podlegają rozpoznaniu nawet po wniesieniu zażalenia lub skargi przez dłużnika.
Co do zasady klauzulę wykonalności nadaje się przeciwko osobie wskazanej w treści tytułu egzekucyjnego jako zobowiązany (dłużnik) i na rzecz osoby wskazanej jako uprawniony (wierzyciel). Jeśli przepisy prawa to dopuszczają, można tytułowi egzekucyjnemu nadać klauzulę wykonalności przeciwko lub na rzecz innych osób niż wymienione w tytule. Jest to tzw. klauzula rozszerzona lub konstytutywna.
Na nadanie klauzuli wykonalności lub jego odmowę przysługuje w terminie 7 dni zażalenie – jeśli klauzulę nadał sąd, lub skarga – jeśli nadał ją referendarz sądowy. Termin ten biegnie dla wierzyciela od dnia doręczenia mu postanowienia przez sąd, a dla dłużnika – od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. W zażaleniu lub skardze można skutecznie podnosić tylko zarzuty związane z przesłankami nadania klauzuli wykonalności. Bezskuteczne są natomiast zarzuty dotyczące zasadności roszczenia objętego tytułem wykonawczym. Środkiem obrony dłużnika w egzekucji o charakterze merytorycznym jest powództwo przeciwegzekucyjne.
Klauzula wykonalności przybiera postać wzmianki umieszczonej na tytule egzekucyjnym poprzez odciśnięcie pieczęci lub nadruk. Treść tej wzmianki jest określona rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 21 stycznia 2005 roku w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności. Brzmi ona obecnie:
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, dnia … 20 … r. Sąd … w … stwierdza, że niniejszy tytuł uprawnia do egzekucji w całości/w zakresie …oraz poleca wszystkim urzędom oraz osobom, których to może dotyczyć, aby postanowienia tytułu niniejszego wykonały, a gdy o to prawnie będą wezwane, udzieliły pomocy.
Orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne/natychmiast wykonalne.