Podstawą do przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego przy nieruchomościach jest art. 153 k.c., który stanowi: Jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną. Oznacza to, że gdy strony nie są w stanie porozumieć się co do granic swoich gruntów, bo granice nieruchomości często ulęgają zatarciu, a wtedy rodzą się zastrzeżenia i konflikty sąsiedzkie, przeprowadza się postępowanie rozgraniczeniowe, które ma na celu ustalenie tych granic.
Rozgraniczenie polega na ustaleniu, jak daleko przebiega prawo własności nieruchomości (nieruchomości gruntowej) każdego z właścicieli. Ma ono dwie fazy: fazę administracyjną i sądową, do której dojść jednak nie musi. Istnieje przymus wyczerpania drogi administracyjnej.
Postępowanie administracyjne w sprawie o rozgraniczenie nieruchomości prowadzi właściwy wójt (burmistrz, prezydent miasta) w oparciu o przepisy prawa materialnego, art. 29 – 34 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz rozporządzenia Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości.
Wszczęcia postępowanie rozgraniczeniowego w fazie administracyjnej dokonuje się na wniosek każdego z właścicieli nieruchomości sąsiednich, każdego ze współwłaścicieli oraz osób postronnych, o ile wykażą interes prawny. Wszczęcia postępowania dokonuje się także z urzędu w przypadkach określonych ustawą. O wszczęciu organ przeprowadzający postępowanie ma obowiązek zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Postępowanie to jest dwuinstancyjne, oznacza to, że pierwsza decyzja nie jest ostateczna i przysługuje od niej odwołanie. W tym wypadku drugą instancją jest sąd.
Wybór geodety uprawnionego do przeprowadzenia czynności technicznych w ramach postępowania rozgraniczeniowego należy do organu prowadzącego to postępowanie. Geodeta odpowiada przed tym organem za prawidłowe przeprowadzenie czynności i za sporządzenie odpowiednich dokumentów. Najpierw w celu ustalenia granicy geodeta podczas wywiadu terenowego ustala znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Po zebraniu dowodów geodeta wzywa strony na rozprawę graniczną. Wezwanie do stawienia się na gruncie doręcza się stronom za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem. W razie braku potrzebnych danych lub gdy są one niewystarczające, albo sprzeczne, geodeta na rozprawie granicznej ustala przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub oświadczenia jednej strony, do którego druga nie ma zastrzeżeń. Jednak w razie sporu geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Jeżeli doprowadzi do jej zawarcia, sporządza akt ugody, który posiada moc ugody sądowej. W przypadku gdy jedna ze stron nie jest zadowolona ze sporządzonej ugody, może rozpocząć druga fazę postępowania rozgraniczeniowego, żądając, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.
Sąd rozpatruje sprawę w trybie postępowania nieprocesowego, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności, a zatem biorąc pod uwagę zasady celowości i słuszności. Właściwym sądem jest sąd rejonowy w okręgu, którego położona jest nieruchomość. Sąd prowadzi sprawę od początku, ale materiały zgromadzone wcześniej są materiałem dowodowym.