Instytucja przedawnienia polega na tym, iż po upływie określonego w ustawie czasu zobowiązanie w prawdzie nie wygasa, jednak nie może zostać wyegzekwowane na drodze sądowej. W przypadku Ordynacji podatkowej, ustawodawca poszedł, jak można mniemać, o krok dalej, ustalając, iż po upływie określonego czasu od momentu wydania decyzji o obowiązku podatkowym, zobowiązanie takie w ogóle nie powstaje. Całość zagadnienia regulowana jest w rozdziale 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.
Zgodnie z postanowieniami ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe powstaje w dniu zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania, bądź doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania. Jednakże, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, obowiązek taki nie powstaje w ogóle. Wspomniany termin jest terminem ogólnym, który w określonych przypadkach, może zostać przedłużony do 5 lat. Chodzi tutaj o wszelkie przypadki, kiedy to podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, albo też w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego. Ponadto, nie powstanie żadne zobowiązanie dodatkowe w podatku od towarów i usług oraz z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych, jeżeli decyzja ustalająca wspomniane zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Na bieg terminów przedawnienia wpływ mają pewnie zdarzenia, które mogą powodować bądź jego zawieszenie, bądź przerwę. Instytucje te różnią się tym, że w przypadku wystąpienia przerwy biegu przedawnienia, w odróżnieniu od zawieszenia, okresy czasu sprzed i po wystąpieniu przyczyny przerwy nie sumują się. Oznacza to, że po ustaniu przyczyny przerwy biegu przedawnienia, wszelkie terminy biegną od nowa – co nie występuje podczas zawieszenia biegu przedawnienia. Tutaj, mamy możliwość zsumowania obu okresów czasu.
Jak czytamy w ordynacji podatkowej, bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, od dnia wydania decyzji do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej lub od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do dnia upływu przedłużonego terminu.
Bieg terminu przedawnienia zawiesza się również, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.
Kolejnymi przypadkami zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych są sytuacje, kiedy przeciwko podatnikowi zostaje wszczęte postępowanie karne lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Taki sam skutek odniesie również wniesienie skargi do sądu administracyjnego. Termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z jego uzasadnieniem.
Ustawodawca przewidział również zawieszenie biegu terminów przedawnienia, które odnosić się będą do spadkobierców podatnika, stanowiąc, iż bieg terminów w ordynacji podatkowej ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.
Ponadto, odnośnie odpowiedzialności osób trzecich, postanowiono, że nie można wydać decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji, o której mowa wyżej, następuje po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej. Termin biegu przedawnienia po jego przerwaniu wynosi 3 lata.
Przechodząc do problematyki przerwy biegu przedawnienia, również należy wskazać dwie podstawowe sytuacje przewidziane przez ordynację podatkową, w których do takiej przerwy może dojść. W każdym wypadku bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości podatnika zobowiązanego. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego. Ponadto bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.
Paulina Szatka – absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa