Postępowanie sądowoadministracyjne to postępowanie przed sądami administracyjnymi, którego przedmiotem jest sprawa sądowoadministracyjna, więc jest to postępowanie w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których stosuje się przepisy ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z mocy przepisów szczególnych. Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego jest sprawa sądowoadministracyjna, czyli sprawa z zakresu kontroli (to zasadniczy obszar funkcjonowania sądów administracyjnych) oraz inna sprawa z mocy przepisów szczególnych (art. 3 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – PPSA) podlegająca przepisom PPSA, zatem ujęcie sprawy w dwóch płaszczyznach. Pojęcie sprawy sądowoadministracyjnej wyznacza właściwość rzeczową sądów administracyjnych.
Sprawa z zakresu kontroli działalności administracji publicznej (pierwsza płaszczyzna):
1. Pojęcie normatywne, jednakże względnie ograniczone, bowiem kontroli podlegają jedynie działania wskazane w ustawie (art. 3 § 2 PPSA). Nie każde więc zachowanie organu administracji publicznej jest objęte kontrolą sądową; nie ma takiej możliwości, by sąd administracyjny kontrolował każdy typ działalności administracji. Pewne przejawy działalności będą kontrolowane jedynie „pośrednio” – drobne czynności, kontrolowane przy okazji kontroli działania końcowego.
2. Mimo formuły o kontroli „działalności” wskazującej na kontrolę aktywności, kontroli podlega także bezczynność organów w sprawach indywidualnych (art. 3 § 2 pkt 8 PPSA), tj. zaniechanie, ale tylko bezczynność w sprawach indywidualnych, gdy organ nie wykonuje czynności w sprawach indywidualnych.
„Inna sprawa” – gdy sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę i stosują środki określone w tych przepisach (druga płaszczyzna). Przykłady:
1. Art. 4 Ustawy z dnia 28 stycznia 1984 r. Prawo prasowe:
1. Przedsiębiorcy i podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności.
2. (uchylony)
3. W przypadku odmowy udzielenia informacji, na żądanie redaktora naczelnego, odmowę doręcza się zainteresowanej redakcji w formie pisemnej, w terminie trzech dni; odmowa powinna zawierać oznaczenie organu, jednostki organizacyjnej lub osoby, od której pochodzi, datę jej udzielenia, redakcję, której dotyczy, oznaczenie informacji będącej jej przedmiotem oraz powody odmowy.
4. Odmowę, o której mowa w ust. 3, lub niezachowanie wymogów określonych w tym przepisie, można zaskarżyć do sądu administracyjnego w terminie 30 dni; w postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o zaskarżaniu do sądu decyzji administracyjnych.
2. Skarga od decyzji prezesa NIK o przeniesieniu pracownika wykonującego czynności kontrolne do jednostki organizacyjnej NIK w innej miejscowości. Niektórych czynności nie wykonuje podmiot administrujący; decyzja prezesa NIK to nie jest decyzja administracyjna. NIK i Prezes NIK to nie jest struktura władzy wykonawczej. To w szerokim znaczeniu podmiot ochrony prawnej, ale nie można go umieścić w strukturze administracji publicznej.
3. Od orzeczenia oraz postanowienia kończącego postępowanie dyscyplinarne policjantowi przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Postępowania dyscyplinarne to też swoista sfera, często posiłkowo stosuje się do niej Kodeks Postępowania Karnego, a sam rezultat, jeżeli tak stanowi przepis szczególny, podlega, ze względu na rolę osoby poddanej postępowaniu dyscyplinarnemu, kontroli sądowej.
4. Ustawa ze stycznia 2010 r. o koncesji na usługi – tu mamy do czynienia ze swoistą skargą na umowę koncesyjną. Przepis mówi, że podmiot, którego interes prawny na skutek zawarcia takiej umowy doznał uszczerbku, może wnieść skargę do sądu administracyjnego. Przedmiotem skargi jest sama czynność zawarcia umowy koncesyjnej, czyli akt o charakterze dwustronnym, podobny do aktów prawa cywilnego.
5. Do zachowania się innych podmiotów pełniących funkcje publiczne, a nie będących organami administracji publicznej, zawsze jeżeli przepis szczególny tak stanowi, stosować będziemy przepisy o kontroli sądowoadministracyjnej z ustawy PPSA.