1 lipca 2011 r. weszła w życie ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Wprowadziła ona duże zmiany m.in. w funkcjonowaniu zakładów opieki zdrowotnej, sposobach ich zakładania i finansowania. W tym samym dniu utraciła moc ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej.
Z założenia ma być to odpowiedź na trudności, które od lat występują w systemie ochrony zdrowia w Polsce. Wprowadza nowe pojęcia i ich definicje, takie jak: działalność lecznicza, podmiot wykonujący taką działalność, podmiot leczniczy czy praktyka zawodowa. Podstawową zasadą przyjętą przez ustawę jest to, że podmioty wykonujące działalność leczniczą mają status przedsiębiorcy. W grupie tej znajdą się także przedsiębiorcy działający na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, co oznacza, że muszą uzyskać wpis do rejestru przedsiębiorców.
Aby móc świadomie korzystać z ustawy należy zapoznać się z podstawowymi definicjami, które zostały w niej zawarte.
Podmioty lecznicze to przedsiębiorcy we wszelkich formach przewidywanych do wykonywania działalności gospodarczej, a także samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, instytuty badawcze, które prowadzą badania naukowe i rozwojowe w dziedzinie medycyny, oraz fundacje, stowarzyszenia, kościoły czy związki wyznaniowe, których celem statutowym jest również wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia.
Działalność lecznicza jest to działalność polegająca na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, jak również na promocji zdrowia, realizacji zadań dydaktycznych, w tym wdrażaniu nowych technologii medycznych i metod leczenia.
Możemy wyróżnić następujące rodzaje tej działalności:
świadczenia szpitalne,
stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne,
świadczenia ambulatoryjne.
Praktyka zawodowa to również forma prowadzenia działalności leczniczej wykonywanej jako indywidualna lub grupowa praktyka lekarska albo pielęgniarska.
Lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki i położne będą tak jak dotychczas mogli wykonywać swój zawód w ramach praktyki zawodowej w formie spółki cywilnej, jawnej lub partnerskiej. Należy zaznaczyć, że w stosunku do podmiotów leczniczych zacznie obowiązywać jeden rejestr prowadzony przez wojewodów.
Nowa ustawa nie wprowadziła zmian dotyczących podstaw zatrudniania personelu medycznego w zakładach leczniczych. Lekarze i pielęgniarki nadal będą mogli wykonywać pracę na podstawie umów o pracę i umów cywilnoprawnych, czyli kontraktów. Ponadto przepisy nowej ustawy potwierdziły zachowanie uprawnień pracowników dotychczasowych zakładów opieki zdrowotnej do dodatku za staż pracy, nagród jubileuszowych czy odpraw emerytalnych.
W ustawie zachowano przywileje dotyczące czasu pracy pracowników medycznych, ich czas pracy nadal wynosi 7 godzin i 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin i 55 minut w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać 3 miesięcy. Tak ustalona norma czasu pracy nie ma jednak zastosowania do pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych. Pracują oni maksymalnie 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień.
Zrezygnowano natomiast ze skróconej normy czasu pracy dla pracowników zakładów radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej, fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki oraz medycyny sądowej lub prosektoriów. Pracownicy ci będą pracować również 7 godzin i 35 minut na dobę jak pozostali pracownicy medyczni, z tym że czas pracy tych pracowników zostanie wydłużony po 3-letnim okresie przejściowym, czyli od 1 lipca 2014 r.
Nowością jest wprowadzenie obligatoryjnego stosowania znaków identyfikacyjnych zarówno w przypadku osób zatrudnionych, jak i pacjentów szpitala. Osoby zatrudnione będą miały obowiązek noszenia w widocznym miejscu identyfikatora zawierającego imię, nazwisko i funkcję. Pacjenci natomiast będą zaopatrywani w znaki identyfikacyjne zapewniające ochronę danych. Wprowadzenie tego obowiązku ma ułatwić pacjentom i ich rodzinom kontakt z personelem oraz szybką identyfikację pacjentów na terenie szpitala, szczególnie w razie potrzeby udzielenia nagłej pomocy.
Do podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami ustawa zalicza samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej i podmioty lecznicze w formie jednostki budżetowej.
Ustawa zawiera przepisy dotyczące przekształcenia spzoz w spółki, choć nie oznacza to obowiązku takich przekształceń. Decyzja w tej kwestii należy do organu założycielskiego.