Zabójstwo stanowi przestępstwo polegające na umyślnym pozbawieniu człowieka życia. To przestępstwo o charakterze materialnym, ponieważ do jego znamion należy skutek w postaci spowodowania śmierci człowieka. Rozumie się przez to nie tzw. śmierć kliniczną, czyli ustanie krążenia i oddychania, które w pewnym zakresie mogą być przywrócone drogą reanimacji, lecz śmierć mózgu, którą art. 9 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów określ jako trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu. Skutek ten może być spowodowany przez działanie lub zaniechanie.
W prawie polskim ze względu na zagrożenie wymiarem kary rozróżniono poniższe rodzaje zabójstwa:
1) Podstawowy typ zabójstwa.
Określony w art. 148 § 1 Kodeksu karnego (dalej KK), zgodnie z którym, kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
2) Kwalifikowane typy zabójstwa
KK z 1997 r. wprowadził, nieznany wcześniej polskiemu prawu karnemu, kwalifikowany tym zabójstwa umyślnego- morderstwo (art. 148 § 2 KK). To czyn kwalifikowany ze względu na sposób działania sprawcy, względnie związek z popełnieniem innego przestępstwa lub określoną motywacją sprawcy albo rozmiar skutków zabójstwa. Konsekwencją uznania określonego czynu za morderstwo, a nie za zwykłe zabójstwo umyślne – jest zagrożenie ustawowe bliskie sankcji absolutnie oznaczonej. Za popełnienie tego przestępstwa grozi bowiem kara 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności.
Morderstwem jest umyślne zabicie człowieka, jeżeli zostało popełnione:
- Ze szczególnym okrucieństwem;
- W związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem;
- W wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie;
- Z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych.
Karze przewidzianej za morderstwo podlega także sprawca, który jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo (art. 148 § 3 KK).
Sprawca zabójstwa dokonanego w celu wrogim RP na osobie funkcjonariusza publicznego lub działacza politycznego ponosi surowszą karę za zamach terrorystyczny. Surowiej są też karane zabójstwa dokonywane jako udział w zbrodniach wojennych.
3) Uprzywilejowane typy zabójstwa
Zabójstwo w afekcie (w stanie silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami) – zagrożone karą pozbawienia wolności na czas od roku do 10 lat (art. 148 § 4 KK). Przez silne wzburzenie rozumie się stan psychiczny polegający na przewadze emocji na intelektem, co powoduje ograniczenie kontrolującej funkcji mózgu. Stan taki stanowi na ogół rezultat gwałtownej reakcji na czynniki zewnętrzne.
Dzieciobójstwo (Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu) – zagrożone karą pozbawienia wolności na czas od 3 miesięcy do lat 5 (art. 149 KK)
Zabójstwo eutanatyczne na żądanie ofiary i pod wpływem współczucia dla niej– zagrożona karą pozbawienia wolności na czas od 3 miesięcy do lat 5 w wyjątkowych przypadkach sąd może odstąpić od wymierzenia kary (art. 150 KK). Ustawa nie określa jaki powinien być powód tego współczucia. Uważa się jednak dość zgodnie, że powodem tym powinny być cierpienia fizyczne osoby nieuleczalne chorej.
Zabójstwa nie należy mylić z nieumyślnym spowodowaniem śmierci, które różni się od zabójstwa tym, że sprawca nie działa z zamiarem (ani bezpośrednim, ani ewentualnym) spowodowania śmierci ofiary, ale powoduje śmierć przez nieostrożność, najczęściej przez niezachowanie obowiązujących przepisów, np. drogowych o ruchu pojazdów. Może to mieć miejsce także wtedy, gdy sprawca działa wprawdzie umyślnie, ale w zamiarze popełnienia innego czynu, niż zabójstwo (np. biorąc udział w bójce lub pobiciu) i sprowadza skutek śmiertelny, którego bynajmniej nie chciał, ani nie godził się nań, ale który powinien był i mógł przewidzieć.