Rękojmia a gwarancja – dwa ważne uprawnienia dla kupujących

Rękojmia i gwarancja to dwa podstawowe uprawnienia dla kupujących, w szczególności dla konsumentów, które mają zastosowanie ogólnie w przypadku braku zgodności rzeczy sprzedawanej z umową zawartą ze sprzedawcą. Rękojmia jest uregulowana w art. 556 – 576 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeksu Cywilnego (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późniejszymi zmianami), zwany dalej KC oraz w art. 4-12 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176), zwana dalej Ustawą. Gwarancja natomiast jest uregulowana w art. 577 – 581 KC oraz w art. 13 Ustawy.
Ustawa uregulowała rękojmię i gwarancję przy sprzedaży, gdy kupującym jest konsument, czyli osoba nabywająca daną rzecz na cel niezwiązany z ewentualnie prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Pozostałe kwestie są uregulowane w KC, ale jednak różnice między rękojmią a gwarancją są praktycznie takie same, jeśli chodzi o sprzedaż konsumencką czy sprzedaż niekonsumencką. Rękojmia za wady ma zastosowanie dla kupującego wtedy, gdy rzecz ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność w porównaniu z celem oznaczonym w umowie albo z okolicznościami lub z przeznaczeniem rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego albo rzecz została wydana w stanie niezupełnym – jest to rękojmia za wady fizyczne. Natomiast jeżeli rzecz stanowi własność osoby trzeciej albo jest obciążona prawem osoby trzeciej, to wówczas mamy do czynienia z rękojmią za wady prawne. W przypadku gwarancji podstawową funkcją jest ochrona kupującego przed konsekwencjami zepsucia się rzeczy i przed niewłaściwym funkcjonowaniem rzeczy pozostającej w związku z jej wadą. Gwarancja ma zapewnić zdatność rzeczy do normalnego użytku, do takich cech, jakie rzecz powinna mieć zgodnie z normami i uzasadnionymi oczekiwaniami. Wada rzeczy uzasadniająca odpowiedzialność z gwarancji jakości dotyczy tylko cech użytkowych. Z drugiej strony rękojmia opiera się także na wartości rynkowej rzeczy lub jej estetyce, a nie tylko na cechach użytkowych.
Gwarancja w odróżnieniu od rękojmi nie zależy od faktu nieznajomości wady przez kupującego (przy rękojmi występuje brak odpowiedzialności sprzedawcy, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy). Gwarancja jakości znajduje zastosowanie jedynie co do niektórych rodzajów rzeczy (towarów), takich jak maszyny, aparaty, urządzenia, dlatego że nie jest możliwe zbadanie ich niewadliwości w momencie odbioru ani też nie można stwierdzić ich prawidłowego funkcjonowania w przyszłości. Gwarancja w porównaniu z rękojmią nie powstaje z mocy prawa; do powstania gwarancji niezbędne jest udzielenie przez sprzedawcę (bądź producenta) dokumentu gwarancyjnego, najczęściej w postaci książeczki. Termin wykonywania uprawnień z gwarancji nie jest także określony ustawowo, gdyż zależy on tylko od woli udzielającego gwarancji. Może on być dłuższy bądź krótszy od terminów przewidzianych przez rękojmię (czyli więcej lub mniej niż 1 rok – przy sprzedaży niekonsumenckiej) bądź 2 lata (przy sprzedaży konsumenckiej). Gwarancja jest udzielana przez sprzedawcę, ale także i to najczęściej przez producenta, natomiast uprawnienie z rękojmi przysługuje jedynie wobec sprzedawcy.
Ostatnią ważną różnicą jest regulacja, że przy rękojmi można żądać w ramach uprawnień usunięcia wady rzeczy albo wymiany jej na rzecz wolną od wad, a w razie niewykonania powyższego obowiązku przez sprzedawcę można od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. W przypadku gwarancji można żądać tylko usunięcia wady rzeczy albo wymiany jej na rzecz wolną od wad. Oczywiście przy gwarancji nie ma odpowiedzialności sprzedawcy (producenta) za wady prawne rzeczy.
Kwestia wyboru skorzystania z uprawnień z tytułu rękojmi czy z tytułu gwarancji należy do nas jako kupujących. Zgodnie bowiem z art. 579 KC kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji jakości. Jednakże nie można korzystać jednocześnie z powyższych dwóch uprawnień, ponieważ jeśli już uruchomimy procedurę jednego uprawnienia, pozostaje ona właściwa i jedyna, aż do jej zakończenia (czyli np. odmowy producenta wymiany rzeczy na wolną od wad).