Równość formalna i materialna

Zasada równości jest jednym z najważniejszych praw człowieka, które zostało uregulowane przede wszystkim w nadrzędnym akcie prawnym państwa jakim jest Konstytucja RP. W art. 32 ust. 1 zostało stwierdzone, że wszyscy są równi wobec prawa, a także, że wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Oznacza to jednocześnie zakaz dyskryminacji, który dla pokreślenia jego wagi został wprost zapisany w ust. 2 tego przepisu. Rozróżniamy równość o charakterze materialnym i formalnym.
Równość o charakterze materialnym jest właściwym rozumieniem równości na gruncie Konstytucji RP. Oznacza ona, że adresaci przepisów prawnych, wyróżnienie ze względu na jakaś cechę istotną w równym stopniu mają być traktowani równo. Niezależnie od kryteriów nieistotnych osoby, które znajdują się w podobnej sytuacji faktycznej muszą być traktowane przez prawo równo co z kolei warunkuje, że osoby, które są w innej sytuacji faktycznej będą traktowane odmiennie. Tak rozumiana równość budzi niekiedy wiele wątpliwości iż jest to właściwie zaprzeczenie równości skoro jednych należy traktować w taki sposób, a innych zgoła inaczej. Jednak należy tutaj podkreślić, że kryteria na mocy których wyróżnią się ludzi lub pewne grupy ludzi nigdy nie mogą mieć na celu dyskryminacji jakiegoś środowiska czy grupy społecznej ze względu np. na kolor skóry, płeć. Istotność danej cechy zależy od sytuacji prawnej w jakiej znalazł się adresat danej normy prawnej. Ustawodawca tworząc prawo nie może warunkować np. skuteczności danej czynności prawnej czy prawa do zasiłku od spełnienia kryteriów, które nie mają w tej sytuacji żadnego znaczenia, np. nie może zezwolić aby prawo jazdy mogło zostać przyznane tylko osobom mieszkającym w mieście. Natomiast wskazanie minimalnego wieku do otrzymania uprawnienia do prowadzenia samochodu nie ma na celu dyskryminacji młodego człowieka ze względu na jego wiek, ale służy zapewnieniu bezpieczeństwa na drogach poprzez wymaganie pewnego rodzaju odpowiedzialności i umiejętności.
Równość w znaczeniu formalnych jest rozumiana jako takie samo traktowanie adresatów wszystkich norm. Jest to definicja utopijna, zupełnie pomijająca zróżnicowanie społeczne jakie występuje w każdym społeczeństwie. Zgodnie z nią każdy ma takie same prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa. Zastosowanie tak rozumianej równości może doprowadzić do zanegowania innych podstawowych praw przewidzianych w Konstytucji np. zasady sprawiedliwości. Przykładowo wypłacanie dodatku stażowego w takiej samej wysokości pracownikowi, który pracuje rok i pracownikowi, który już spędził w tej firmie 10 lat byłoby zgodne z tak rozumianą zasadą równości, a przecież zupełnie niesłuszne. Uwzględnienie odmienności sytuacji faktycznych adresatów prawa jest niezwykle potrzebne i jest jedynym możliwym rozstrzygnięciem sytuacji podmiotów norm prawnych. Ponadto równość w znaczeniu formalnym nie może mieć zastosowania gdy dany akt prawny jest zastosowany do określonej grupy podmiotów, np. do lekarzy, nauczycieli. W myśl charakteru tej zasady ustawodawca mógłby posługiwać się jedynie normami skierowanymi do wszystkich obywateli Państwa, a jest to przecież niemożliwie i niefunkcjonalne.