Sprzeciw od wyroku nakazowego

Postępowanie nakazowe jest szczególną instytucją polskiej procedury karnej. Reguluje go art. 500 i kolejne. W sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym (sprawy, w których było prowadzone dochodzenie, nie śledztwo), uznając na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dającego sygnały, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, sąd może w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny wydać wyrok nakazowy. W postępowaniu nakazowym co do zasady stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu uproszczonym (468 i nast.). Sąd może wydać wyrok nakazowy, jeżeli na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Strony nie uczestniczą w posiedzeniu sądu na którym wyrok jest wydawany.
Zgodnie z art. 504 kpk wyrok nakazowy powinien zawierać oznaczenie sądu i sędziego, który go wydał, datę wydania wyroku, imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego, dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej, wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia. Wyrok nakazowy może nie zawierać uzasadnienia. Odpis wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obrońcy wraz z odpisem aktu oskarżenia. W każdym wypadku odpis tego wyroku doręcza się prokuratorowi. Wraz z odpisem wyroku doręcza się także pouczenie przytaczające przepisy o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu oraz skutkach jego niewniesienia.
Zgodnie z art. 506 od wyroku nakazowego oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym 7 dni od doręczenia tego wyroku.
Termin zawity charakteryzuje się tym, że niepodjęcie określonej czynności przez uprawniony podmiot w okresie zakreślonym tym terminem powoduje definitywne wygaśnięcie przysługującego podmiotowi prawa do tej czynności. Wygaśnięcie uprawnienia jest bezwzględnie wiążące dla stron stosunku prawnego, sądu lub innego organu powołanego do rozpoznania sprawy. Upływ terminu zawitego jest uwzględniany z urzędu, a nie dopiero na wniosek strony. Tylko w wyjątkowych okolicznościach możliwe jest przywrócenie terminu. Dotyczy to głównie niedotrzymania terminu w wyniku zdarzeń, na które nie miało się wpływu. Ciężar uprawdopodobnienia tych okoliczności spoczywa na podmiocie.
Prezes sądu, czyli organ badający zgodność formalną pism procesowych i decydujący o ich skuteczności, odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został on wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną. W razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc na zasadach z art. 506§3. Jeżeli w sprzeciwie podniesiono wyłącznie zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu o roszczeniu cywilnym, wyrok nakazowy traci moc tylko w tej części, a sąd na posiedzeniu pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania. Powództwo cywilne można wnieść np. gdy poszkodowany odniósł materialną szkodę na mieniu. Sprzeciw może być cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sąd rozpoznający sprawę po wniesieniu sprzeciwu nie jest związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc.
Wyrokiem nakazowym można orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200 000 złotych. Obok kary można, w wypadkach przewidzianych w ustawie, orzec środek karny, na środku karnym sąd może także poprzestać. Wydając wyrok nakazowy sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym lub odszkodowanie pieniężne na podstawie art. 415 § 5. Jeżeli materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania.