Często mylone są pojęcia kurateli i probacji. Są to dwa różne pojęcia; łączy je jedynie obszar zainteresowań (ustanowienie opieki, pomoc) oraz spajająca jest osoba kuratora, który zazwyczaj występuje zarówno przy kurateli jak i przy probacji.
Kuratela jest to prawnie ustanowiona forma opieki, natomiast probacja jest nazwą dla określenia instytucji służących do resocjalizacji i prewencji kryminalnej.
Kuratela ustanawiana jest nie tylko nad osobami sprawiającymi problemy choćby wychowawcze, ale również nad osobami, które nie mogą same prowadzić swoich praw: małoletnim dziecku, osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie lub częściowo, osobą niepełnosprawną.
Probacja jest swego rodzaju środkiem zapobiegawczym dalszej deprawacji danej osoby, która opiera się na kontrolowanej wolności, sprawowaniu pieczy nad osobą, która popełniła przestępstwo, a która znajduje się pod dozorem kuratora. W ramach opieki kurator podejmuje działania kontrolne, wychowawczo- resocjalizacyjne oraz profilaktyczne.
Probacja jest systemem, który pozwala na odbywanie kary poza więzieniem. Szacuje się, że probacja jest tańsza o połowę od kosztów wykonania kary bezwzględnego pozbawienia wolności. Upowszechnienie kar nieizolacyjnych oznacza, że więcej skazanych pozostanie w dotychczasowym środowisku, w rodzinie, w zakładzie pracy, a więc nie znajdzie się poza społeczeństwem, co gwarantuje wyższą skuteczność resocjalizacyjną kary.
Kurator zatem spełnia inne funkcje przy probacji oraz przy kurateli. Przy probacji kurator ma za zadanie przywrócić do życia w społeczeństwie osobę, która popełniła przestępstwo, natomiast kurator przy kurateli pomaga w społeczeństwie funkcjonować, gdy osoba z powodu swego młodego wieku czy z powodu niepełnosprawności nie może sama egzystować w społeczeństwie.