Tworzenie spółki
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (w skrócie z o.o.) jest spółką kapitałową. Od spółek osobowych odróżnia je sam cel – spółka z o.o. może być tworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym. (Art. 151. § 1 Kodeksu Spółek Handlowych (KSH): Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.)
Przy spółkach osobowych zawiera się umowę w celu prowadzenia przedsiębiorstwa. Przy spółce z o.o. mogą się pojawić dwie odmiany spółek poza zawartą w celu prowadzenia przedsiębiorstwa:
1) spółki not for profit – zyski z działalności będą przeznaczane na cele określone w umowie (spółka może też uzyskać status organizacji pożytku publicznego),
2) spółki non profit – gdy prowadzą działalność naukową, kulturalną, nie nastawioną na osiąganie zysków, tworzą one alternatywę dla fundacji.
Spółka z o.o. może być utworzona przez jedną osobę lub większą liczbę osób. Wspólnikami zasadniczo mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje osobowość prawną. Jest tylko jedno ograniczenie z art. 151. § 2 KSH: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Ograniczenie to nie dotyczy jednoosobowych spółek akcyjnych, które mogą utworzyć jednoosobową sp. z o.o. Ponadto dotyczy to tylko tworzenia – w sposób wtórny może dojść do tego, że jednoosobowa sp. z o.o. nabędzie wszystkie udziały w innej sp. z o.o. Gdyby jedynym wspólnikiem była jednoosobowa sp. z o.o., sąd odmówi zarejestrowania takiej spółki w rejestrze.
Tworzenie spółki z o.o. składa się z 4 podstawowych etapów:
1) zawarcie umowy spółki,
2) powołanie władz spółki,
3) wniesienie wkładów,
4) wpis do KRS.
Należy pamiętać o szczególnych przypadkach np. utworzenie komunalnej osoby prawnej, czyli sp. z o.o. tworzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego wymaga wcześniejszej uchwały organu stanowiącego właściwej jednostki samorządu terytorialnego (rady gminy, rady powiatu). W przypadku państwowych osób prawnych może pojawić się kwestia rozporządzania majątkiem – wymagana jest zgoda Ministra Skarbu Państwa na rozporządzanie majątkiem powyżej 50.000 euro.
I. Zawarcie umowy spółki.
Umowa spółki zawierana jest przez wspólników w formie aktu notarialnego. Moment ten określamy jako zawiązanie spółki. Szczególnym przypadkiem będzie spółka jednoosobowa – taką umowę nazywamy wówczas aktem założycielskim. Art. 157 § KSH stanowi co powinna zawierać umowa spółki z o.o.:
§ 1. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna określać:
1) firmę i siedzibę spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) wysokość kapitału zakładowego,
4) czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
5) liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
6) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
§ 2. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Firma spółki z o.o. może być obrana dowolnie, musi jednak zawierać dodatek wskazujący formę prawną (art. 160 KSH). Trzeba pamiętać, że pewne określenia, jak „bank” czy „poczta” są zastrzeżone dla pewnego rodzaju działalności.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 28.02.2008 r., III CSK 245/07: „Zwrot „kancelaria prawna” w firmie sp. z o.o. może wprowadzać w błąd przez sugerowanie, że przedmiotem działalności spółki jest świadczenie pomocy prawnej przez osoby będące adwokatami lub radcami prawnymi”.
Siedziba spółki to miejscowość, w której siedzibę ma zarząd spółki.
Minimalna wysokość kapitału zakładowego to obecnie 5.000 zł – ustawodawca uzasadnił zmianę tym, iż ma to na celu ułatwić życie przedsiębiorcom. Raczej ułatwieniem byłoby uproszczenie procedur rejestracyjnych (np. w Niemczech zarejestrowanie spółki trwa 3 dni). Stanowi o tym art. 154 KSH:
§ 1. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5 000 złotych.
§ 2. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych.
§ 3. Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego.
Umowa musi określać system udziałów – możliwe są 2 systemy udziałów:
1) każdy wspólnik ma tylko jeden udział, przy czym udziały te mają nierówną wartość nominalną (jest to uzależnione od wielkości wniesionych wkładów), ale są podzielne,
2) każdy wspólnik ma większą liczbę udziałów, wówczas udziały te są równe co do wartości nominalnej, ale są z kolei niepodzielne. Art. 153 KSH:
Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne.
Poza systemem udziałów trzeba wskazać liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników. Umowa powinna także zawierać postanowienia dotyczące wkładów niepieniężnych, jeżeli są one wnoszone do spółki – osobę wspólnika, przedmiot wkładu i jego wartość.
Są także inne kwestie, które powinny znaleźć się w umowie spółki: np. jeśli będziemy chcieli umarzać udziały, trzeba to wpisać do umowy; podobnie jeżeli chcemy przewidywać dopłaty, kwestie związane z prawami i obowiązkami wspólników, instytucja podwyższenia kapitału zakładowego na mocy dotychczasowych postanowień umowy, szczególne korzyści lub dodatkowe obowiązki wspólników, możliwość stosowania zaliczki.
Ten podstawowy etap, czyli zawiązanie spółki, skutkuje także automatycznie objęciem udziałów przez wspólników. Zawarcie umowy jest jednocześnie zobowiązaniem do wniesienia wkładów wspólnika i powoduje objęcie udziałów. Charakterystyczną rzeczą jest to, że jest to umowa rozporządzająco-zobowiązująca, która wywiera podwójny skutek. Jeżeli w formie wkładów będą wnoszone rzeczy oznaczone co do tożsamości, zgodnie z art. 155 Kodeksu Cywilnego, zawarcie umowy powoduje przeniesienie własności takich rzeczy, w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku lub pieniędzy konieczne jest dodatkowo przeniesienie posiadania.
Tego dotyczy wyrok Sądu Najwyższego z 3.07.2008 r., IV CSK 101/08 (choć dotyczy spółki jawnej, to można go stosować przy spółce z o.o.): Wspólnik spółki jawnej ma prawo odebrać należny mu zysk już po sporządzeniu sprawozdania finansowego za dany rok.