Wyróżniamy dwa rodzaje potrąceń z wynagrodzenia za pracę:
Potrącenie właściwe – polegające na umorzeniu wierzytelności pracodawcy wobec pracownika, opisane jest w treści art. 91 § 1 Kodeksu Pracy (KP):
§ 1. Należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.
Wymaga ono zgody pracownika wyrażonej na piśmie do dokonania takiego potrącenia, do instytucji tej stosuje się odpowiednio art. 498 i nast. Kodeksu Cywilnego.
Potrącenie niewłaściwe – uregulowane w art. 87 KP i dotyczy sytuacji, kiedy to pracownik nie wyraził zgody na potrącenia, a pewne kwoty pobierane są z jego wynagrodzenia. Można w ten sposób pobierać kwoty nie tylko na rzecz pracodawcy, ale też na rzecz innych podmiotów w sytuacji, gdy dokonuje się egzekucji wierzytelności na podstawie tytułów wykonawczych. Bez tytułów wykonawczych można potrącić z wynagrodzenia to wynagrodzenie, które otrzymał wcześniej za okres, w którym nie miał prawa do tego wynagrodzenia (niektóre grupy pracowników wynagradzane są z góry), zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi oraz kary pieniężne.
Art. 87 KP:
§ 1. Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108.
§ 2. Potrąceń dokonuje się w kolejności podanej w § 1.
§ 3. Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
§ 4. Potrącenia, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w § 1 pkt 1 – trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108.
§ 5. Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.
§ 6.
§ 7. Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
§ 8. Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.
Od powyższych potrąceń należy odróżnić odliczenia składek i podatku oraz zmniejszenie wynagrodzenia na podstawie art. 82 § 1 KP (nieprawidłowe wykonanie pracy).