W czerwcu 2009 roku nastąpiła przełomowa zmiana w prawie spadkowym, zmieniająca stawki procentowe udziału w spadku poszczególnych krewnych, jak i rozszerzająca grono osób, które mogą się powoływać na ustawę o przyznaniu części majątku po zmarłym bliskim. Gdy testament nie został sporządzony, następuje postępowanie ustawowe – proste i dalsze, a przypadku braku rezultatów tego drugiego wartość majątku przejmuje gmina (ta, która była ostatnim miejscem zamieszkania spadkodawcy). Dotyczy to jednak wyłącznie spadków otwartych po wejściu w życie rzeczonej ustawy, wcześniejsze zgony rozpatruje się zgodnie ze starymi procedurami – które m.in. prowadzą w ostateczności do przejęcia majątku nie przez gminę, lecz przez Skarb Państwa.
Proces dziedziczenia ustawowego uruchamia się wtedy, gdy testament nie istnieje, lub nie określa podziału całego spadku (wtedy postępowanie dotyczy jedynie nieprzydzielonej części). Pierwszeństwo osób uprawnionych do majątku określa ustawa (małżonek, dzieci – lub dalsi zstępni, rodzice, rodzeństwo), i zależy ono od stopnia pokrewieństwa. W szczególnych przypadkach (np. separacja, rozwód, wniosek o separację lub rozwód, wydziedziczenie itd) mogą wystąpić inne zasady dziedziczenia (kto i ile), które we własnym zakresie ustala sąd.
Najprostsze dziedziczenie ustawowe odbywa się wg schematu: w pierwszej kolejności i po równo dziedziczą małżonek i dzieci, z tym, że małżonek nie mniej niż 1/4 (pamiętając o wspólności majątkowej małżeńskiej, która zazwyczaj występuje, musimy pamiętać, że dziedziczymy nie mniej niż 1/4 z 1/2 majątku małżeńskiego – czyli tego, co posiadał wyłącznie zmarły małżonek – nasza część majątku nie podlega podziałowi). W przypadku braku dzieci, dziedziczą małżonek i rodzice (małżonek conajmniej 1/2, pozostałą część rodzice równo między sobą – jeśli ojciec nie został ustalony, cała część przypada matce). W przypadku śmierci dziecka przed datą otwarcia spadku, dziedziczą go jego dzieci po równo, a jeżeli któreś z nich zmarło zostawiając potomstwo, przydzielony mu majątek przechodzi na kolejnych zstępnych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy objęte spadkiem nie dożyło do momentu otwarcia spadku, majątek zostaje dzielony równo między rodzeństwo spadkodawcy, a jeśli któreś z nich nie dożyło, przypadający mu udział przechodzi konsekwentnie na kolejnych zstępnych. Jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie potomstwa, nie żyją jego rodzice, rodzeństwo ani ich zstępni, cały majątek przypada współmałżonkowi spadkodawcy.
Najważniejszy testament to ten, który został sporządzony ostatnio. Późniejsza data na nowym testamencie sporządzonym odręcznie uchyla nawet testament, który został sporządzony u notariusza (jeśli sąd nie stwierdzi inaczej, np. w przypadku braku poczytalności spadkodawcy lub gdy udowodni się, że działał pod groźbą lub przymusem). Oprócz daty, ważne jest imienne wskazanie spadkobierców wraz z ich konkretnymi udziałami. Przy rozdzielaniu kwot warto wziąć pod uwagę zwolnienia podatkowe, czyli w najlepszy sposób wykorzystać kwoty wolne od podatku oraz prawo do zachowku, które pozwoli uniknąć kłopotów z rozliczeniami. Prawa do zachowku można odmówić krewnemu poprzez wydziedziczenie (w testamencie musi być podane jego uzasadnienie; wydziedziczenie jednak nie będzie ważne, gdy spadkodawca wcześniej przebaczył). Warto też ustalić adwokata lub krewnego, który dopilnuje wykonania spadku.
Najmniej kłopotów sprawia testament pisemny (musi być w całości spisany osobiście i ręcznie; w przypadku, gdy treść testamentu jest drukowana, a jedynie podpis własnoręczny, testament jest nieważny; podobnie, jeśli jest stworzony przez notariusza i spadkobiercę, a spadkodawca jedynie go podpisuje, akt nie ma mocy prawnej, jeśli nie zostanie do niego dołączone oświadczenie woli. Brak podpisu wyklucza możliwość jego egzekucji, chyba, że spadkodawca nie może lub nie potrafi własnoręcznie się podpisać, a wzmianka o tym i podanie przyczyny pojawia się w treści testamentu.
Istnieje możliwość złożenia testamentu ustnego, np. w obawie rychłej śmierci, lecz jego ważność regulują specjalne, szczegółowe ustawy.
