Wykonawca testamentu

Zgodnie z przepisem art. 986 § 1 kodeksu cywilnego (kc) spadkodawca może powołać w testamencie wykonawcę lub wykonawców testamentu. Wykonawcą testamentu może każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (każda osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo). Zatem zważyć należy, że może to być, członek rodziny, przyjaciel, lub też osoba zaufania publicznego. Istotnym jest, aby w testamencie wyraźnie wskazać, kto konkretnie ma zostać wykonawcą testamentu. Niedopuszczalnym jest powierzenie wskazania wykonawcy testamentu komuś innemu, choćby jednemu ze spadkobierców. Wykonawca testamentu może być powołany do zarządu całym spadkiem, bądź tylko jego częścią.
Przepis art. 988. § 1 kc stanowi, że spadkobierca może dowolnie kształtować uprawnienia i obowiązki wykonawcy testamentu w związku z wykonywaniem ostatniej woli testatora. Zatem wykonawca testamentu może być powołany do samego wykonania zapisów i poleceń. Możliwym jest też z uwagi na fakt, że prawo zezwala na ustanowienie kilku wykonawców podzielenie obowiązków związanych z wykonaniem testamentu na kilku wykonawców np. jeden będzie się zajmował wyłącznie zapisami, drugi spłatą długów, a trzeci będzie zobligowany do wydania spadkobiercom majątku zgodnie z wolą zawartą w testamencie. Jeżeli jednak w testamencie brak jest takiego podziału obowiązków, to ustawa narzuca wykonawcy jego zadania. Wykonawca testamentu zobowiązany jest do:
Zarządu majątkiem spadkowym (możliwe jest też dokonywanie czynności spoza zwykłego zarządu),
Spłaty długów spadkowych, (do których należy też wynagrodzenie dla wykonawcy testamentu), oraz wyegzekwowania wierzytelności,
Wykonać wszystkie zapisy i polecenia,
Wydanie majątku spadkowego spadkobiercom.
W zakresie dokonywanych przez siebie czynności wykonawca testamentu działa we własnym imieniu, ale na rachunek spadkobierców. Z tej przyczyny możliwe jest powstawanie konfliktów pomiędzy wykonawcą, a spadkobiercami, którzy prawa do zarządu majątkiem spadkowym są całkowicie pozbawieni. Dlatego też ustawodawca w np. 988 § 2 kc przewiduje taką możliwość, aby wykonawca testamentu mógł pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozwany w sprawach o długi spadkowe.
Ustawodawca przewiduje też możliwość odmowy osoby powołanej do wykonania testamentu, do dokonywania jej zadań. Np. 987 kc stanowi, iż wykonawca testamentu może odmówić wykonania nałożonych na niego obowiązków przez złożenie stosownego oświadczenia woli przed sądem. Oświadczenie takie powinno zostać złożone ustnie do protokołu, lub w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. Przepisy prawa nie określają terminu, do którego oświadczenie takie ma zostać złożone, jednakże przyjmuje się, że należy je złożyć do momentu faktycznego podjęcia obowiązków wykonawcy. Jeżeli wykonawca chciałby zwolnić się z wykonywania obowiązków już po podjęciu czynności związanych ze spadkiem, przepisy przewidują taką możliwość, ale kompetencję do tego ma sąd, który może tego dokonać tylko z ważnych przyczyn (np. ciężka choroba).
Prawa i obowiązki wykonawcy testamentu wygasają w chwili wykonania zadań powierzonych przez spadkodawcę, lub ustawę, bądź w chwili zwolnienia wykonawcy przez sąd z jego obowiązków. W przypadku utraty przez wykonawcę testamentu pełnej zdolności do czynności prawnych należy wystąpić do sądu o zwolnienie z wykonywania obowiązków, jest to traktowane, jako ważny powód. Błędnym jest założenie, że w takiej sytuacji prawa i obowiązki wykonawcy testamentu wygasają automatycznie.