Problematykę wywłaszczenia nieruchomości należy łączyć z art. 64 Konstytucji (tzw „święte prawo własności” – nikt nie może być pozbawiony prawa własności, chyba że przewidują to ustawy).
Wywłaszczenie polega na pozbawieniu prawa własności (prawa użytkowania wieczystego, ograniczonych praw rzeczowych) albo na ograniczeniu takiego prawa. Ograniczenie prawa własności normują art. 124-126 ustawy gospodarce nieruchomościami (ugn) (tzw. szczególne tryby wywłaszczeń).
Wywłaszczenie może nastąpić wyłącznie na cel publiczny, określony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w razie braku planu poprzez jego określenie w decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Katalog celów publicznych zawiera art. 6 ugn – jest to m.in. wydzielanie gruntów pod drogi publiczne, budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych służących do przesyłania pary, gazu, elektryczności, opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki, budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla organów władzy publicznej, rozpoznawanie, wydobywanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa, zakładanie i utrzymywanie cmentarzy i inne cele określone w odrębnych ustawach.