Prawo upadłościowe i naprawcze rządzi się pewnymi zasadami, które są specyficzne dla tego postępowania.
1. Zasada optymalizacji.
Wyrażona w art. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, z której wynika, ze tak należy prowadzić postępowanie, aby zaspokojenie wierzycieli było w jak najwyższym stopniu, a jeżeli racjonalne względy na to pozwolą, by przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane w dotychczasowym stanie. To pojecie zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika należy rozumieć jako zachowanie przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym jako przedmiotu obrotu, dlatego gdy w postępowaniu likwidacyjnym majątek dłużnika zostaje spieniężony, a przedsiębiorca jest osobą prawna, to z reguły prowadzi to do tego, że zakończenie postępowania likwidacyjnego prowadzi do ustania bytu prawnego tego podmiotu.
2. Zasada dominacji grupowego interesu wierzycieli.
Wyraża się ona tym, że upadły uczestnik postępowania upadłościowego nie korzysta tak jak w innych postępowaniach z pełnej kontradyktoryjnosci i równości stron. Upadły „poddaje” się temu postępowaniu, a wierzyciele, mający przewidziane przez prawo większości decydują o jego przebiegu i likwidacji majątku. Np. układ likwidacyjny zapada pewną większością głosów na zgromadzeniu wierzycieli i takie decyzje wymagają zgody rady wierzycieli, a upadły jest pozbawiony prawa decydowania o swoim majątku i sposobie likwidacji. Konflikt, który może powstać pomiędzy wierzycielami jest rozstrzygany przez większość wierzycieli. Zatwierdzony układ obejmuje również tych wierzycieli, który głosowali przeciwko niemu.
3. Zasada formalizmu procesowego.
Zasada zakłada, że uczestnikami postępowania są podmioty profesjonalne – przedsiębiorcy, od których wymaga się należytej dbałości w działaniach, a ma to na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowania. W praktyce powoduje to takie konsekwencje, że gdy dłużnik składa wniosek o upadłość i jest on dotknięty jakimkolwiek uchybieniem, to powoduje to zwrot wniosku bez wzywania do uzupełnienia i nie można uzupełniać tych wniosków. W takiej sytuacji składa się ponowny wniosek i jednocześnie traci się domniemanie, że wykonało się obowiązek zgłoszenia upadłości w terminie, bo od powstania przesłanki ogłoszenia upadłości jest termin 2 – tygodniowy na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (prawidłowego wniosku), a ponadto członkowie zarządu narażają się na odpowiedzialność z art. 299 Kodeksu Spółek Handlowych. Orzecznictwo poparło stanowisko, że gdy wniosek jest składany po raz drugi albo trzeci to członkom zarządu nie można przypisać należytej staranności w dochowaniu terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Powyższa zasada dotyczy także zgłoszenia wierzytelności i w razie jakichkolwiek uchybień takie zgłoszenia są zwracane, ale nie powoduje to ujemnych konsekwencji dla wierzycieli. W kwestii terminu – wierzytelności powinny być zgłaszane do 3 miesięcy od ogłoszenia upadłości, ale te zgłoszenia w praktyce napływają przez cały czas trwania postępowania. Należy brać pod uwagę terminy przedawnień wierzytelności (prawdopodobnie wierzytelności przedawnione nie podlegają zgłoszeniu). Ten, kto nie dokonał prawidłowego zgłoszenia nie uczestniczy w podziale majątku upadłego dłużnika.