Zasiedzenie

W instytucji zasiedzenia przydatne są pojęcia samoistnego i zależnego posiadacza. Zgodnie z art. 336 kc, samoistnym posiadaczem jest osoba, która faktycznie włada rzeczą tak jak właściciel, natomiast posiadaczem zależnym jest osoba, która włada rzeczą jak użytkownik, czyli zastawnik, najemca, dzierżawca lub osoba mająca inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. I tak użytkownik nie nabędzie rzeczy użytkowanej od właściciela przez zasiedzenie. Gdyby tak było, na podstawie odpowiednio długiej umowy najmu możnaby stać się właścicielem nieruchomości w miejsce poprzedniego właściciela.
Zasiedzenie zaś jest instytucją uregulowaną w art. 172 Kodeksu cywilnego. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. W przypadku złej wiary przewidziano okres 30 lat. Zasiedzeniu na podstawie art. 174 podlegają także rzeczy ruchome, ustawodawca przewidział okres trzech lat na przyznanie prawa własności w momencie zaistnienia przesłanki dobrej wiary.
Przesłanka dobrej i złej wiary jest często stosowana w regulacji cywilnej. W przypadku zasiedzenia przyjmuje się, że w dobrej wierze jest ten, kto z powodu usprawiedliwionych przyczyn nie wie, że nie jest właścicielem. Nie jest zaś w dobrej wierze ten, kto wszedł w posiadanie nieruchomości np. na podstawie umowy sprzedaży bez zachowania formy aktu notarialnego.
W przypadku małoletniego właściciela nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie,
nie może ono skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela.
Zasiedzeniu podlegają także niektóre służebności. Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym zapewniającym właścicielowi nieruchomości właściwego i racjonalnego korzystania z niej przez użycie innej nieruchomości. Determinowane są specyfiką stosunków sąsiedzkich. Dzielą się na osobiste, które nie podlegają zasiedzeniu, oraz gruntowe, które na mocy art. 292 kc podlegają zasiedzeniu. Służebność może powstać poprzez zawarcie umowy lub na podstawie orzeczenia sądu – w tym przypadku musi być uzasadniona prawnie. Służebność grunotwa to na przykład służebność drogi koniecznej, służebność ta jest uprawniona przez przepisy o dostępie każdej działki do drogi publicznej. Służebność składa się z nieruchomości władnącej i obciążonej służebnością na rzecz tej pierwszej. Zgodnie z art. 145 następuje za wynagrodzeniem. Świadczenie określone w treści stosunku służebności może być jednorazowe lub cykliczne. Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.
Przez trwałę i widoczne urządzenie rozumie się np. wybrukowaną przez nieruchomość sąsiada drogę, przeprowadzone rury (w sposób widoczny), mostek, nasypy. Urządzenia tego rodzaju muszą być wynikiem świadomego i pozytywnego działania ludzkiego, mającego na celu przystosowanie gruntu np. jako drogi. Nie można zasiedzieć służebności, jeśli korzysta się ze zwykłej polnej drogi. Ponadto, widoczne i trwałe urządzenie musi zostać wykonane przez posiadacza służebności a nie przez właściciela nieruchomości – jeżeli więc droga została utwardzona przez właściciela i ewentualnie inne osoby korzystające z niej , nabycie służebności w drodze zasiedzenia przez przejeżdżające nią osoby jest niemożliwe. Nie można również zasiedzieć służebności gdy właściciel nieruchomości pozwala grzecznościowo swoim sąsiadom na korzystanie z jego drogi.