15 listopada 2012 r. zaczął obowiązywać wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2012 r., sygn. akt SK 20/11 (Dz.U. 2012, poz. 1254). Trybunał stwierdził, że art. 3941 § 1 pkt 2 Kodeksu Postępowania Cywilnego w brzmieniu obowiązującym do 2 maja 2012 r., w zakresie, w jakim nie przewidywał zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające wniosek pełnomocnika ustanowionego z urzędu o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu przed sądem drugiej instancji jest niezgodny z art. 45 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu) i art. 176 ust. 1 (zasada dwuinstancyjności w postępowaniu sądowym) w związku z art. 31 ust. 3 (ograniczenia w ochronie praw i wolności) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zwrot kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu jest jednym z elementów wynagrodzenia za usługi wykonywane przez radcę prawnego i powinien podlegać ochronie właściwej dla praw majątkowych. W systemie prawa brak jest jednak regulacji nakazującej traktować pełnomocnika z urzędu jako stronę czy uczestnika postępowania dotyczącego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej. Nie można jednak podważać jego interesu prawnego w dochodzeniu od Skarbu Państwa powyższych kosztów i zaskarżania rozstrzygnięć zapadłych w tym zakresie. Skoro ani strona, ani uczestnik postępowania sądowego nie mają interesu prawnego w dochodzeniu od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, interes prawny posiada w takiej sytuacji wyłącznie pełnomocnik ustanowiony przez sąd.
Kwestia zwrotu pełnomocnikowi z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej jest sprawą w rozumieniu art. 45 ust. 1 konstytucji i powinna zostać rozpoznana w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym. Art. 3941 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego nie stwarzał możliwości zaskarżenia takiego postanowienia do sądu drugiej instancji, co jest równoznaczne z naruszeniem istoty prawa do sądu realizowanego w postępowaniu sądowym.
Źródło: www.trybunal.gov.pl
